Türkiye'nin doğal şimşir türlerinin (buxus sempervirens ve buxus balearica) doku kültürü ile çoğaltılmaları ve bitki gelişimlerinin teşvik edilmesi

Abstract

Bu araştırmada B. sempervirens ve B. balearica türlerinde yaz dormansisini kırarak hızlı büyüme sağlanması ve in vitro şartlarda çoğaltım parametrelerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yaz dormansisine karşı 3 farklı zamanda (15 Haziran, 7 Temmuz ve 28 Temmuz) budama (uç alma) ve promalin (GA4+7+BA, 0, 1000, 2000 ve 4000 ppm) uygulamalarının etkileri araştırılmıştır. Araştırmada, bitki boyu, bitki eni, sürgün sayısı, sürgün çapı, boğum arası uzunluğu, boğum sayısı, sürgün uzunluğu, yandal sayısı, toplam kök uzunluğu, kök yüzey alanı, kök hacmi, ortalama kök çapı, kökte uç sayısı, kökte dallanma sayısı ve kök kesişme sayısı ölçülmüştür. Araştırma sonucunda iki türde de 1. zaman sürgün sayısını diğer zamanlara göre önemli derecede artırmıştır. Boğum arası uzunluğu, boğum sayısı ve sürgün uzunluğu üzerine ise 2. ve 3'üncü zamanlar daha etkli bulunmuştur. Budama B. sempervirens'te sürgün sayısını her iki yılda da kontrole göre %11, B. balearica'da ise 1. yıl %15, 2. yıl %18 oranında artırmıştır. Budamanın diğer bitki üst aksam özellikleri üzerine etkileri B. sempervirens'te olumsuz olurken, B. balearica'da ise değişmiştir. Promalin B. sempervirens'te sürgün sayısını kontrole göre 1. yıl %25, 2.yıl %40, B. balearica'da ise 1. yıl %11, 2. yıl %40 oranında artırmıştır. İki türde de 2000 ppm promalin bitki gelişimi üzerine en etkili uygulama olmuştur. Budama ile birlikte 2000 ppm promalin uygulamasının 1. zamanda yapılması sürgün sayısını artırmada en etkili (B. sempervirens'te 1. yıl %38, 2.yıl %47, B. balearica'da ise 1. yıl %28, 2. yıl %46) bulunmuştur. WhinRhizo ile saptanan kök parametreleri yıllara göre değişim göstermiştir. 2000 ppm promalin uygulaması kök gelişimini artırırken, budama işlemi kök gelişimi üzerine olumsuz etki yapmıştır. Mikroçoğaltma çalışmalarında, en yüksek kallus oranı (%64 ve %75) her iki türde MS+2mgl-1NAA+1mgl-1BA+1mgl-1TIBA ortamında saptanmıştır. En yüksek sürgün oranı (%21) B. sempervirens'te MS+2mgl-1NAA ortamında, B. balearica'da (%20) ise MS+2mgl-1BAP+2mgl-1NAA ortamında bulunmuştur. Daha sonraki aşamada sürgün büyümesinin devamlılığı ve köklenme sağlanamamıştır.Anahtar Sözcükler: Buxus sempervirens, Buxus balearica, promalin, budama, sürgün gelişimi, kök gelişimi, yaz dormansisi, doku kültürü

The rapid growth by breaking summer dormancy and in vitro reproduction parameters were studied in Buxus species B.sempervirens and B.balearica. The effects of pruning (pinching) and promalin (GA4+7+BA, 0, 1000, 2000 and 4000 ppm) applications at different times (June 15, July 7, July 28) against summer dormancy were investigated. The plant height, plant width, number of shoot, shoot diameter, internode length, number of nodes, shoot length, number of lateral branches, total root length, root surface area, root volume, average root diameter, number of tips, number of forks and number of root crossings were measured. As a result of the research, the first application significantly increased the number of shoots in both species compared to other times. On the other hand, second and third applications were found to be more effective on internode length, number of nodes and shoot length. Pruning increased the number of shoots by 11% in B. sempervirens in both years, by 15% and 18% in the first and second years respectively in B. balearica. The effects of pruning on other plant properties were negative in B. sempervirens and varied in B. balearica. Promalin increased the number of shoots by 25% and 40% in B. sempervirens, by 11% and 40% in B. balearica respectively for the 1st and 2nd years. In both species, 2000 ppm promalin was the most effective application on plant growth. This application combined with pruning in June increased the number of shoots 38% and 47% in B. sempervirens and 28% and 46 % in B. balearica respectively for the 1st and 2nd years. Root parameters with WhinRhizo varied over the years. Promalin at 2000 ppm increased root growth, whereas pruning had a negative effect.In micropropagation studies, the highest rate of callus (64% and 75%) was found in MS +2mgl-1NAA+1mgl-1BA+1mgl-1TIBA medium in both species. In terms of shoot rate, the best results (21%) were obtained from MS+2mgl-1NAA media in B. sempervirens, from MS+2mgl-1BAP+2mgl-1NAA media (20%) in B. balearica. Although the explants were subcultured, unfortunately the shoot and callus growth stopped and the explants died later.Keywords: Buxus sempervirens, Buxus balearica, promalin, pruning, shoot growth, root development, summer dormancy, tissue culture