Türk-İngiliz siyasi ve ekonomik ilişkilerinin Türk turizmine yansımaları (1970-2010)

Abstract

Turizm kelimesi, Latince 'dönme' hareketini ifade eden `Tornus` kelimesinden türetilmiştir. İngilizcedeki `tur` sözcüğü de bu kelimeden üretilmiştir. `Tur` döngüsel bir hareketi tanımlamaktadır. Dünya Turizm Örgütü (WTO)'ne göre turizm, sürekli ikamete dönüşmemek ve gelir getirici hiçbir uğraşta bulunmamak şartıyla kişilerin geçici bir süre konaklamalarından doğan olay ve ilişkilerin bütünüdür. İnsanlar tarihin her devri ve döneminde gezmek, görmek ve bilgi edinmek amacıyla bir yerlerden bir yerlere geziler yapmışlardır. İlk ve orta çağlarda Akdeniz havzası bu maksatla en çok gezilen ve görülen bir yer olmuştur. XV yüzyılda, Rönesans'ın Avrupa'da gelişmesiyle İtalya, Avrupa'nın entelektüel başkenti olmuştur. Eğitim, siyaset, ekonomi ve diğer alanlar gibi değişik konularda sağlanan ilerlemeler bu sürede zirveye çıkmıştır. XVII yüzyılın başı, özgürlük ve öğrenmeye olan ilginin bir sonucu olarak beliren yeni bir turizm çeşidinin ortaya çıkmasına tanık olmuştur. İngiltere'de I. Elizabeth Dönemi'nde, genç erkekler iyi bir iş bulup, eğitimlerini tamamlamak üzere Avrupa'nın değişik ülkelerine gitmek durumunda kalmışlardır. Bu durum sonraları birçok kesimce benimsenerek, devamlı hale gelmiştir. XVIII yüzyılda paralı yolların devreye sokulmasıyla seyahat ve tur hareketliliği ivme kazanmıştır. Osmanlı Devleti'nde turizm veya seyahat gezileri geç dönemlerde başlamıştır. Dünyada modern olarak ilk turizm hareketi 1841'de Thomas Cook'un Loughborough'da ilk gurup gezisini düzenlemesi ve bir turistik gezi bürosunu kurmasıyla başlamıştır. 1863'e kadar Osmanlı ülkesinde çok büyük çaplı seyahat organizasyonları olmamıştır.1914'te Henry Ford'un ilk otomobili üretmesi seyahat amaçlı gezileri kolaylaştırmıştır. I Dünya Savaşı, 1930'larda yaşanan ekonomik krizler ve II Dünya Savaşı, Turizm faaliyetlerini sekteye uğratmıştır. İngiltere tarafından 1930'da Paralı Tatil Yasası'nın kabulüyle, turizmin gelişmesi için destekleyici bir unsur devreye sokulmuş oldu. Bunun için senelik paralı tatillerin başlaması, modern kitle turizminin fazlalaşmasına katkı sağlayan en önemli faktörlerdendir. II Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle ise seyahatler daha değişik alanlara yönelerek, tekrar popüler bir kimlik kazanmıştır. Modern manasıyla turizm kavramı, 1954'te Palermo'da İsviçreli ekonomistler Walter Hunziker ve Kurt Krapf tarafından ilk kez isimlendirilmiştir. Turizmin önemini kavrayan Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 1967'yi 'Uluslararası Turizm Yılı' ilan etmiştir. Sanayileşmiş ülkelerde her insanın seyahat etme yeteneğine ulaşması ile sektör kısa sürede dünyanın en büyük endüstrisi haline gelmiştir.Turizm, uluslararası ekonomik ve sosyal iletişimsel ve bütünleştirici etkisiyle, döviz getirisi ve istihdamı artıran ve ülke ekonomisine katkıda bulunan, dünya barışının korunmasında büyük yeri bulunan bir sektör haline gelmiştir. Turizm sektörü, ekonomiliteratüründe de önemli bir yere sahip olmuştur. Cumhuriyet'in ilanından 1960'lara kadar geçen süreç Türkiye'de turizm politikalarının önem kazanmadığı yıllar olmuştur. 1950'lerde Türkiye'nin bazı önemli ihraç malları Türkiye ile Avrupalı devletler arasında rekabete neden olunca Türkiye'nin ticareti gelişmeye başlamıştır. Böylece İngiltere ile olan ticaret daha da önemli duruma gelmiştir. 1960 sonrasında dünyaya paralel olarak Türkiye'de de turizmin öneminin anlaşılması ve yasal düzenlemeler sayesinde bir Akdeniz ülkesi durumundaki Türkiye hem İngilizler ve hem de diğer ülkeler açısında cazibe merkezi haline gelmiştir. Dünyada turizm sektöründe II. Dünya Savaşı'ndan sonra oluşan fırsatlar, turist gönderen ülkelerdeki ekonomik gelişmeye paralel olarak milli gelir içinde harcanabilir gelir düzeyinin artması, insanları seyahat etme ve tatile gitme konusunda teşvik etmiştir. 1963'te turizm geliri 7.659.000 dolar, 1997'de 8.088.549.000 dolar olmuştur.Turizm gelirleri 1976, 1982,1986 ve 1991 yıllarında askeri, müdahaleler, sosyoekonomik ve siyasi gelişmelerde yaşanan olumsuzluklar yüzünden büyük düşüşler yaşamış olmasına karşın 1963-1998 arasında artmıştır. 1963-1983 döneminde turizmin gelişmesinden sorumlu temel güç devlet olmuştur. 1960, 1971 ve 1980 askeri müdahaleleri ile başlayan ve 28 Şubat sürecinden 15 Temmuz 2016'ya kadarki dönemde demokrasiye ve millet egemenliğine yönelik müdahaleler ve anayasal olmayan baskılar Türk ekonomisine zarar vermiştir. 1970 ve 1980'li yıllar uluslararası turizmin gelişmesinde önemli bir dönem olmuştur. Turizm sektöründe bir artış trendine girilmiştir. Türkiye turizm sektöründe serbest piyasa ekonomisinin temel ilkesi olarak kabul gören ihracata yönelik sanayileşmeye ağırlık verilmiştir. 1985-1989 döneminde turizm yatırımlarında hibe türü desteklemelerden çokça faydalanılmıştır. 1990'lara gelindiğinde Türkiye'ye gelen yabancı ziyaretçi sayısında dikkate değer artışlar olmuştur. 1990-2000 arasında Türkiye'ye gelen ziyaretçilerin %75,1 i Avrupalı olurken, %19,9'u Asyalıdır. Buradan anlaşıldığına göre Türk turizmi daha çok Avrupa pazarına hizmet etmiştir. 2001-2005 arasında turizm geliri 18.153.500.000 dolara kadar yükselmiştir. Avrupalı devletler içerisinde İngiliz vatandaşlarının tatil tercihlerinde 2010'a kadar gazete ve dergilerdeki haberlerin oldukça fazla yönlendirici etkisi olmuştur. 2010 sonrasında ise tatil yerlerinde her tesisin kendi internet sitesini yapıp bunu kullanıma açmasıyla gazete ve dergilerin yönlendiriciliğinin azalmaya başladığı söylenebilir.Türkiye'de 1970-2010 arasında turizm yatırımları ve bu yatırımların toplam yatırımlar içerisindeki oranında İngiliz sermayesi önemli bir yere sahip olmuştur. 1970-2010 arasında İngiltere'den Türkiye'ye 26.545.997 İngiliz vatandaşı gelmiştir. 1990'dan sonra Türkiye'den yaklaşık olarak her ay 150,000 kişi ise, parası, ekonomik durumu, kültürel ve kişisel zevklerinden dolayı İngiltere'yi ziyaret etmiştir. 1970-2010 arasında İngiltere Türkiye'ye turist gönderen ülkeler arasında üçüncü sırada yer almıştır. İngilizlerin yaklaşık %30'u Türkiye'ye ziyarette bulunmuştur. 2002'de 1 milyon 37 bin İngiliz turist Türkiye'yi ziyaret etmesine rağmen, 2010 yılında bu sayı 2.673.605'i aşmıştır. 2000'den sonra İngilizlerin Ege ve Akdeniz kıyı şeridinde yer alan turizm yerlerini daha çok tercih ettikleri görülmektedir. 2010'da Türkiye'nin turizmden elde ettiği gelir 33.027.943 $ olarak gerçekleşmiştir. İngiliz turistlerin Türkiye'yi tercih etmelerinin en temel sebepleri arasında; az masraf, kalite, altyapı ve tesisler, iklim şartlarının elverişliliği ve güneşli gün sayısı, aktarmasız / direkt uçuş sayısı ve sıklığı olmuştur. Türkiye'nin kültürel mirası, doğa, tarih ve kültür varlıklarının göz alıcı zenginliği, Türk halkının misafirperverliği, Türkiye'nin aile grupları tatiline elverişli durumu ve daha birçok destinasyon merkezleri ayrıca etkili olmuştur.2000'li yıllarda turizm politikasının rekabetçiliği daha da teşvik etmeye başlayarak, dünya turizm pazarından en büyük paya sahip olmaya odaklanılmıştır. Buna ilaveten organik turizm, kongre turizmi, sağlık turizmi, olağanüstü spor turizmi, spritüal turizm vb. gibi turizmde çeşitlenmeye gidilmesi turizm gelirlerinde büyük artışa sebep olmuştur. 2003 tarihli 4957/2634 Sayılı Kanunlar ile Turizmi Teşvik Kanunun değiştirilmesi ve bu kanunla ilgili yönetmeliklerin çıkarılması turizm gelirlerine ivme kazandırmıştır. 2000'den sonra Türkiye'de hükümet politikalarında turizm yatırımlarına hiç olmadığı kadar değer verilmiştir. Özellikle 2007-2013 strateji ve planları sürdürülebilir turizmi ve kitle turizminin çeşitlendirilmesini teşvik etmiştir. 1990 sonrasında her yıl İngiltere'den Türkiye'ye 2,500,000'dan fazla turist gelmiştir. 2002- 2011 yılları arasında İngiltere, Türkiye'nin önemli bir dış ticaret partneri olan önemli bir devlet durumundadır. Türkiye İngiltere'ye 2002 yılında 3 milyar dolarlık mal ve hizmet ihraç etmek suretiyle kendisini yeterince tanıtmıştır. 2011 yılında turizm sermayesinden elde edilen toplam gelir 8,2 milyar dolar seviyelerine çıkmıştır. Türkiye'nin toplam ihracatında İngiltere'nin payı %6,04 olmuştur. Bu gelişmeler Türk-İngiliz turizm hareketliliğini de olumlu yönde etkilemiştir.Türkiye turizminde 2010'dan itibaren turist sayısı ve bundan elde edilen gelir bakımından daha ciddi artışlar olmuştur. Türkiye'nin dünyadaki turizm piyasasındaki yerine bakıldığında 2000 yılından itibaren genel eğilim olarak pazardaki payını korumayı başarmıştır. 2000 yılında turist sayısında dünyada 20. sıradayken 2009'da 7. sıraya kadar yükselmiştir. Gelirler açısından incelendiğinde 2000 yılında dünyada 14. sıradayken 2009'da 9. sıraya yükselmiştir. 2010'da Türkiye'yi ziyaret eden turist sayısı 31.456.076 kişidir. Bu turistlerin 2.582.054'ü İngiliz vatandaşıdır. 2010'da Türkiye'nin turizmden elde ettiği gelir 33.027.943 $ olarak gerçekleşmiştir.Türkiye'de turizm sektöründe 2010 yılı verilerine göre yabancı sermayeli şirketler içerisinde Almanya ilk sırada, İngiltere ise ikinci sırada yer almıştır. 1985-1990 ve 2000-2010 arasında turist sayısı ve turizm gelirinde artışlar ciddi boyutlarda olmuştur. Türkiye'yi ziyaret eden turistlerin yaklaşık 1/6'sı İngiltere'den gelmiştir. 2010 yılı sonu itibariyle yabancı ziyaretçilerin Türkiye'deki kalış süresi 4.17 olmuştur. Avrupa ülkelerinden Türkiye'deki tesislere geliş sıralamasında Almanya 1. sırada yer alırken, Rusya Federasyonu 2, İngiltere 1.497.388 ile 3. sırada yer almıştır. Yabancıların emlak edinimine izin veren Tapu Kanun'unun kabulü yabancıların Türkiye'ye yerleşme amaçlı göçlerinde etkili olmuştur. 2000-2010 arası dönemde İngilizler Türkiye'de yoğun bir şekilde emlak satın almışlardır.Türkiye ile İngiltere arasındaki siyasi, sosyoekonomik ilişkilerin olumlu seyrinin iki ülke arasındaki ekonomik ve turizm ilişkilerine pozitif etkisi olmuştur. İki ülke arasındaki ekonomik-ticari ilişkilerin turizm sektörüne yansıması da aynı yönde gerçekleşmiştir. Türk turizminin gelişme seyri içerisinde İngiliz sermayesinin yeri ve öneminin ciddi boyutlara ulaşarak devam ettiği görülmektedir. Türkiye'ye gelen yabancı turist sayısında İngiliz vatandaşları önemli bir yer tutmuştur. 1970-2010 arası dönem Türkiye ile İngiltere arasında ekonomiden ticarete birçok alanda görülen yakınlaşmaya olumlu yansımıştır.Anahtar kelimeler:Turizm Tarihi, İngiliz Sermayesi, Türkiye-İngiltere Ticaret Anlaşmaları, Türkiye-İngiltere Ekonomik İlişkileri, Türkiye-İngiltere Turizm İlişkileri

The word tourism is derived from the Latin word `Tornus`, which denotes the movement of `turning`. The word `tour` in English is also derived from this word. `Tour` defines a cyclical movement. According to the World Tourism Organization (WTO), tourism is the whole of events and relationships arising from a temporary stay of people, provided that it does not turn into permanent residence and does not engage in any income-generating occupation. In every era and period of history, people have made trips from one place to another in order to visit, see and get information. In the first and Middle Ages, the Mediterranean basin was the most visited place for this purpose. In the XV century, with the development of the Renaissance in Europe, Italy became the intellectual capital of Europe. Progress made in various fields such as education, politics, economy and other fields peaked during this time. The beginning of the 17th century saw the emergence of a new type of tourism that emerged as a result of the interest in freedom and learning. During the Elizabethan period, young men traveled to different parts of Europe to find a good job and complete their education. This situation has been adopted by many groups and has become permanent. Travel and tour activity gained momentum with the introduction of toll roads in the 18th century. In the Ottoman Empire, tourism or travel trips started in the later periods. The first modern tourism movement in the world started in 1841, when Thomas Cook organized the first group tour in Loughborough and established a touristic excursion office. Until 1863, there were no large- scale travel organizations in the Ottoman country.In 1914, Henry Ford produced the first automobile, making travel easier. World War I, economic crises in the 1930s and World War II disrupted tourism activities. With the adoption of the Pay Holiday Act by the UK in 1930, a supportive element was introduced for the development of tourism. For this reason, the start of annual paid holidays is one of the most important factors contributing to the increase in modern mass tourism. With the end of World War II, travels turned to different areas and gained a popular identity again. The concept of tourism in its modern sense was first named by Swiss economists Walter Hunziker and Kurt Krapf in Palermo in 1954. Realizing the importance of tourism, the United Nations (UN) General Assembly declared 1967 the 'International Year of Tourism'. With the ability of every person to travel in industrialized countries, the sector became the largest industry in the world in a short time.Tourism, with its international economic and social communicative and integrative effect, has become a sector that increases foreign exchange income and employment, contributes to the country's economy, and has a great place in the preservation of world peace.The tourism sector has also had an important place in the economic literature. From the proclamation of the Republic to the 1960s, there were years when tourism policies did not gain importance in Turkey. In the 1950s, Turkey's trade started to develop when some important export goods of Turkey caused competition between Turkey and European states. Thus, trade with England became even more important. After 1960, thanks to the understanding of the importance of tourism in Turkey, parallel to the world, and legal regulations, Turkey, which is a Mediterranean country, has become a center of attraction for both the British and other countries. The opportunities in the tourism sector in the world after the World War II, the increase in the level of disposable income in the national income parallel with the economic development in the countries sending tourists encouraged people to travel and go on vacation. Tourism revenue was $7,659,000 in 1963 and $8,088,549,000 in 1997.Tourism revenues increased between 1963-1998, although there were great decreases due to military interventions, socioeconomic and political developments in 1976, 1982, 1986 and 1991. In the 1963-1983 period, the main power responsible for the development of tourism was the state. The interventions and unconstitutional pressures on democracy and national sovereignty, which started with the military interventions of 1960, 1971 and 1980, and between February 28 and July 15, 2016, damaged the Turkish economy. The 1970s and 1980s were an important period in the development of international tourism. An increasing trend has been entered in the tourism sector. Export-oriented industrialization, which is accepted as the basic principle of the free market economy in the Turkish tourism sector, has been emphasized. In the period of 1985-1989, grants in tourism investments were greatly benefited from. By the 1990s, there was a remarkable increase in the number of foreign visitors to Turkey. While 75.1% of the visitors coming to Turkey between 1990-2000 were European, 19.9% were Asian. It can be understood from here that Turkish tourism has mostly served the European market. Between 2001 and 2005, tourism income increased to 18,153,500,000 dollars. Until 2010, the news in newspapers and magazines had a significant guiding effect on the holiday preferences of British citizens among European states. After 2010, it can be said that the directivity of newspapers and magazines started to decrease as each facility made its own website in holiday destinations and opened it for use.British capital had an important place in tourism investments and the ratio of these investments in total investments between 1970-2010 in Turkey. Between 1970 and 2010, 26,545,997 British citizens came to Turkey from England. After 1990, approximately 150,000 people from Turkey visited England every month for its money, economic situation, cultural and personal tastes. Between 1970 and 2010, England ranked third among the countries sending tourists to Turkey. About 30% of the British have visited Turkey. Although 1 million 37 thousand British tourists visited Turkey in 2002, this number exceeded 2,673,605 in 2010. After 2000, it is seen that the British prefer tourism places located on the Aegean and Mediterranean coastlines more. In 2010, Turkey's income from tourism was $33,027,943. Among the main reasons why British tourists prefer Turkey; low cost, quality, infrastructure and facilities, availability of climatic conditions and number of sunny days, number and frequency of non- stop/direct flights. Turkey's cultural heritage, the glamorous richness of nature, history and cultural assets, the hospitality of the Turkish people, Turkey's favorable situation for family group holidays and many other destination centers have also been influential.In the 2000s, tourism policy started to encourage competitiveness and focused on having the largest share in the world tourism market. In addition, going into diversification in tourism such as organic tourism, congress tourism, health tourism, extraordinary sports tourism, spiritual tourism etc. has led to a great increase in tourism revenues. The amendment of the Law No. 4957/2634 of 2003 and the Law on Encouragement of Tourism and the enactment of regulations related to this law have accelerated tourism revenues. After 2000, tourism investments have been valued more than ever in government policies in Turkey. In particular, the 2007-2013 strategies and plans have encouraged sustainable tourism and the diversification of mass tourism. After 1990, more than 2,500,000 tourists came to Turkey from England every year. Between 2002 and 2011, England was an important state and an important foreign trade partner of Turkey. Turkey has sufficiently introduced itself by exporting 3 billion dollars of goods and services to the UK in 2002. In 2011, the total income from tourism capital reached the level of 8.2 billion dollars. The share of England in Turkey's total exports was 6.04%. These developments also positively affected the Turkish-British tourism mobility.Since 2010, there has been a more serious increase in the number of tourists and the income obtained from them in Turkey's tourism. Considering Turkey's place in the world's tourism market, it has managed to maintain its market share as a general trend since 2000. While it was 20th in the world in 2000 in the number of tourists, it rose to 7th place in 2009. In terms of income, it was 14th in the world in 2000, and it rose to 9th in 2009. The number of tourists visiting Turkey in 2010 was 31,456,076. Of these tourists, 2,582,054 were British citizens. In 2010, Turkey's income from tourism was $33,027,943.According to 2010 data in the tourism sector in Turkey, Germany ranked first, and England ranked second among foreign capital companies. Between 1985-1990 and 2000-2010, the increase in the number of tourists and tourism income was significant. About 1/6 of the tourists visiting Turkey came from England. As of the end of 2010, the length of stay of foreign visitors in Turkey was 4.17. While Germany ranked first in the order of arrivals from European countries to facilities in Turkey, Russian Federation ranked 2nd and England ranked 3rd with 1,497,388. The adoption of the Land Registry Law, which allows foreigners to acquire real estate, has been effective in the migration of foreigners to settle in Turkey. Between 2000 and 2010, the British bought real estate in Turkey intensively.The positive course of political and socio-economic relations between Turkey and England had a positive effect on the economic and tourism relations between the two countries. The reflection of the economic-commercial relations between the two countries on the tourism sector was realized in the same direction. It is seen that the place and importance of the British capital during development of Turkish tourism continues by reaching serious dimensions. British citizens have an important place in the number of foreign tourists coming to Turkey. The period between 1970-2010 reflected positively on the convergence between Turkey and England in many areas from economy to trade.Keywords: Tourism History, British Capital, Turkey-England Trade Agreements, Turkey-England Economic Relations, Turkey-England Tourism Relations