Mor kuryakos manastırı (Batman) harç, sıva ve taş örneklerinin arkeometrik tekniklerle incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Batman ilinde bulunan Mor Kuryakos Manastırı'ndan temin edilen temsili taş, sıva ve harç örneklere çeşitli arkeometrik analizler uygulanarak malzeme karakterizasyonu gerçekleştirilmiştir. Bunlara ek olarak, yerel toprak karakterini belirlemek amacıyla yapıdaki temsili bir toprak örneği de incelenmiştir. Tez çalışmasında birim hacim, birim ağırlık, gözeneklilik, su emme ve tuz testleri, ayrıca agrega/bağlayıcı granülometrik analizi, ince kesit analizi, PED-XRF, XRD, FTIR, TG-DTA ve SEM-EDX analizleri uygulanmıştır. Örneklere uygulanan spot testlerde ve ileri analitik analizlerde elde edilen sonuçlar bir arada yorumlanmıştır. Buna göre, yapıdaki taş ve harçlarda sınıflandırma yapılmıştır. Mineralojik ve kimyasal içerikler bölgedeki jeolojik oluşumlarla karşılaştırıldığında manastırda kullanılan taşların yerel ve/veya bölgesel karakterli olduğu söylenebilir. Analiz verilerine göre yapıda içerik bakımından farklı harçların kullanıldığı öngörülmektedir. İçeriği benzer olan bazı harçlarda tane boyut dağılımı sonuçlarına bakıldığında toplam agrega oranı yüksek, toplam agrega oranı düşük ve toplam agrega ile bağlayıcı oranı birbirine yakın olan harçlar olmak üzere agrega boyutlarına göre 3 grup belirlenmiştir. Agrega oranlarının benzer olmaması harçlarda hammadde kaynaklarının farklılığına işaret etmiştir. Sıvalarda yüksek karbonatlı hammadde içeriği ile kireç varlığı saptanmıştır. Toprak numunesindeki yüksek kalsiyum içeriği toprağın da yapı elemanları ile benzer olarak kireçli bir karakterde olduğuna ve özellikle petrografi ve XRD analizlerinde kile rastlanan harçlarda katkı olarak kullanılabilecek yapıda olduğuna işaret etmiştir. Bu tez çalışmasında elde edilen sonuçların manastırın mevcut yapı malzeme içeriği hakkında kapsamlı bilgiler sunduğu ve arkeometri literatürüne önemli katkılar sağladığı öngörülmektedir.

In this study, a material characterization process was carried out by applying various archaeometric analyzes to representative stone, plaster and mortar samples obtained from Mor Kuryakos Monastery located in Batman province. In addition, a representative soil sample in the construction was examined in order to determine the local soil character. Unit volume, unit weight, porosity, water absorption and salt tests, also aggregate / binder granulometric analysis, thin section analysis, PED-XRF, XRD, FTIIR, TG-DTA and SEM-EDX analyzes were applied in the thesis. The results obtained in the spot tests and advanced analytical analysis applied to the samples were interpreted together. Accordingly, it was determined that some groups were formed for the stones and mortars of the building. When the mineralogical and chemical contents are compared with the geological formations of the region, it could be deduced that the stones used in the monastery have local and/or regional character. According to the analysis data, it is predicted that different mortars, in terms of their content, would have been used in the building. When the particle size distribution results of some mortars with similar content were examined, 3 groups were determined according to aggregate size: mortars with high total aggregate ratio, low total aggregate ratio, and mortars with close total aggregate and binder ratio. The dissimilarity in aggregate ratios of the mortars indicated different raw material sources. The presence of lime was detected with the high carbonate raw material content in the plasters. The high calcium content in the soil sample indicated that the soil has a calcareous character similar to the building elements, and it could be used as an additive in mortars, especially the ones possessing the clay minerals which were detected by petrography and XRD analyses. It is anticipated that the results obtained in this thesis provide a comprehensive knowledge regarding the current building material contents of the monastery and contribute to the archaeometry literature.