Türkiye'de noterliğin tarihsel gelişimi

Abstract

Noterlik kurumunun tarihsel kökenleri oldukça eskidir. Neredeyse yazının icadıile birlikte var olmaya başlayan bir kurumdur. Batı ve Doğu medeniyetlerinde noterlikgörevi temelde birbirine oldukça benzemekle birlikte bürokratik farklılıklar mevcuttur.Bu duruma ise siyasi ve dini koşullar neden olmuştur. Hukuk kavramı yapılacak işişekillendirmektedir. Bundan dolayı konu batı ve doğu toplumlarındaki hukukiyapılanmalara göre değerlendirilmelidir. Roma ve İslam devletleri döneminde noterlikleilgili kurumsallaşma konumuz kapsamında incelenmiştir. Osmanlı özelinde kadılarınnoterlik hizmetinde; naipler, mahkeme kâtipleri ve şühûdü'l-hâl adı verilen yardımcılarıvardı.Kavramın Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemi'ndeki algılanışıüzerinde durulmalıdır. Konunun Osmanlı modernleşme süreci ile birliktedeğerlendirilmesi gerekir. Bu bağlamda Tanzimat Fermanı (1839) ayrı bir önemehaizdir. Hukukta batılılaşma noterlik kurumunu da etkiledi. Batılı tarzda açılan TicaretMahkemeleri, kadılık kurumunun yetkilerinin zayıflamasına yol açtı. Medeni Hukukaçısından önemli bir diğer çalışma da 1868'deki `Mecelle` idi. 1877'de yapılandüzenleme noterliği bir görev haline dönüştürecekti: `Belge düzenleme ve onaylamaişlemlerinin belirli bir mercide yapılması hükmü` gerekli dayanağı oluşturacaktı.Osmanlı Devleti sınırları içinde modern noterlik ilk defa Girit Vilayetinde uygulandı.Noterlik, Cumhuriyet Dönemi'nde modern anlamda `hukuk devleti` olma ile eşzamanlı gelişme gösterecektir. 1924'de şer'i mahkemeleri kaldırıldı. Noterlik işlemleritamamen `kâtib-i adl`lere bırakıldı. 1938'de Noter Kanunu çıkarıldı. Böylece statügereği Noterlik bir meslek haline getirildi. Alacakları ücret konusunda yapılandüzenleme ile `serbest meslek erbabı` olarak tanımlandı. 1972'ye kadar bu kanunyapılan güncellemelerle yürürlükte kaldı.Noterlik hukuk sistemine işlevsellik kazandıran kurumlardandır. Hukuki ilişkilerdevam ettiği sürece noterlik de var olacaktır. Noterliğin hukuki statüsü kanunlarlabelirlenmiştir. Noterler özellikle mali konularda devlet memurlarından ayrılırlar.Yaptıkları işlemin karşılığında `noter harcı` denilen bir ücret alırlar. Bu da onlarınmali açıdan bağımsız olmaları anlamına gelir. Türkiye özelinde Noterlikler ülkeninmülki idari yapılanmasına göre belirlenmiştir. Noterliklerin açılma prosedürü AdaletBakanlığı bünyesinde gerçekleşmektedir. 1972 Noterlik Kanunu ile meslekte yeni biryapılanma ve teşkilatlanma sürecine girildiğini ifade etmeliyiz. Noter Odaları'nınkurulması ve noterliklerin buralara bağlanması ile bu mesleğin teşkilatlanmasısağlanmıştır.

The practice of the notary public dates back to ancient times. It is an institutionthat started to exist almost with the invention of writing. In the Western and Easterncivilizations, the notary duties are basically similar to each other, but there arebureaucratic differences. This situation was caused by political and religious issues. Theconcept of law shapes the work to be done. Therefore, the issue should be evaluatedaccording to the legal structures in western and eastern societies. During the Roman andIslamic states, institutionalization regarding the notary public was examined within thescope of our topic. In the notary service of the judges in the Ottoman specific; Therewere regents, court clerks and assistants called şühud al-hal.Concepts should be focused on the perception of the Ottoman Empire and theRepublic of Turkey Period. The issue should be considered together with the Ottomanmodernization process. In this context, the Tanzimat Edict (1839), has a particularsignificance. Westernization in law also affected the notary public institution as well.The Commercial Courts established in a Western-style led to the weakening of theauthority of the Kadi institution. Another important study in terms of Civil Law was`Mecelle` in 1868. The regulation made in 1877 would turn the notary public into aduty: `The provision that the document arrangement and approval procedures shouldbe done in a certain authority` would form the necessary basis. Within the borders ofthe Ottoman State, modern notary was applied for the first time in the province of Crete.The notary publicship would develop simultaneously with being a `state of law`in the modern sense in the Republic Period of Turkey. Shari'a courts were abolished in1924. The notary operations were completely left to the `kâtib-i adl (Justices' clerk)`.The Notary Law was enacted in 1938. Thus, due to the status, being a notary became aprofession. It was defined as `self-employed person` with the regulation made regardingthe wages they will receive. Until 1972, this law remained in effect with the updatesmade.The notary public is one of the institutions that add functionality to the legalsystem. As long as the legal relations continue, the notary public office will also exist.The legal status of the notary public is determined by laws. Notaries differ fromgovernment officials, especially in financial matters. They receive a fee called `notaryfee` in return for their transaction. This means that they are financially independent.Turkey in particular notary are determined according to the civil administrativestructure of the country. The procedure for opening notaries takes place within theMinistry of Justice. We should state that with the Notary Law of 1972, a newstructuring and organizing process has started in the profession. The organization of theprofession has been ensured by the establishment of the Notary Chambers and theaffiliation of the notary offices to these chambers.