Aksaray atmosferi eser element düzeylerinin ve kaynaklarının belirlenmesi

Abstract

dBu çalışmada, Aksaray Üniversite kampüsünde kurulan bir istasyonda 2019 yılı Temmuz – Aralık ayları arasında boyut dağılımlı PM2,5 ve PM2,5-10 madde örnekleri günlük olarak toplanmıştır. İnce ve kaba fraksiyonda toplanan PM örnekleri eser element kompozisyonu (Na, Mg, Al, Si, S, K, Ca, Ti, V, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, As, Rb, Sb, Ba, Pb) için EDXRF ile analiz edilmiştir. Kaba fraksiyonda ölçülen elementlerin konsantrasyonları Ca için 10651,385 ng m-3 ve Rb için 0,0008 ng/m3 aralığında değiştiği gözlenmiştir. İnce fraksiyonda ise ölçülen elementlerin konsantrasyonları Ca için 9235,568 ng m-3 ve Rb için 0,002 ng m-3 aralığında değiştiği gözlenmiştir. PMF analizinde Aksaray atmosferinde 5 farklı kaynağın etkili olduğu görülmüştür. Bu kaynakların; araç aşınmaları bağlı emisyonlar, odun yanması emisyonları, kontamine toprak parçacıkları, yanma kaynaklı emisyonlar ve yol tozu parçacıkları olduğu belirlenmiştir. Yol tozu parçacıkları %46 ile toplam PM2,5 kütlesine en fazla katkıda bulunan kaynak olarak belirlenmiştir. Bu kaynağı toplam PM2,5 kütlesine katkıda sırasıyla; ısınma amaçlı odun kullanımı (%23), yanma emisyonları (%16), araçlardaki aşınmalardan kaynaklanan emisyonlar (%13) ve son olarak kontamine toprak parçacıkları (%2) izlemiştir.

In this study, daily size distributed PM2,5 and PM2,5-10 samples were collected between July and December in 2019 at a station established in Aksaray University campus. Fine and coarse fraction PM samples were analyzed for trace element composition (Na, Mg, Al, Si, S, K, Ca, Ti, V, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, As, Rb, Sb, Ba, Pb) using EDXRF. Measured concentrations of elements in the coarse fraction varied between 10651,385 ng m-3 and 0.0008 ng m-3 for Ca and Rb, respectively. In the fine fraction, concentrations of elements varied between 9235,568 ng m-3 and 0.002 ng m-3 for Ca and Rb, respectively. 5 factors were identified at Aksaray atmosphere by PMF analysis. These factors are vehicle abrasion emissions, wood combustion emissions, contaminated soil particles, mixed combustion emissions, and road dust particles. Road dust particles are the largest contributor to the total PM2,5 mass with a 46% contribution. It followed by wood combustion emissions (23%), mixed combustion emissions (16%), vehicle abrasion emission (13%) and contaminated soil particles (2%).