Mimari mirasın korunmasına yönelik süreçlerde katılımcıyaklaşım önerisi: İzmir Kıllıoğlu Hamamı örneği

Abstract

Tarih boyunca, farklı topluluklar tarafından meydana getirilen hamam yapılarıyıkanma ve sosyalleşme işlevleri ile kullanılmıştır. Roma döneminde oldukçayaygınlaşan hamam yapıları, Antik Yunan, Roma, Bizans ve Osmanlı Dönemlerineiz bırakmıştır. Günümüzde ise değişen yaşam koşullarıyla beraber hamam kültürügitgide yok olmaktadır.Helenistik dönemden Cumhuriyet dönemine kadar birçok kültür mirasına ev sahipliğiyapan Basmane semtinde, günümüze ulaşan altı adet Osmanlı hamamıbulunmaktadır. Bu hamamlardan bir kısmı özgün işlevi ile kullanılırken bir kısmi isefarklı fonksiyonlarla kullanılmaktadır. 18. yüzyıl hamam yapısı olan Kıllıoğlu Hacıİbrahim Vakfı Hamamı özgün işlevini kaybetmesinin ardından uzun bir süre depoişleviyle kullanılmıştır. Tez çalışması kapsamında tarihi hamamın koruma sürecindekatılımcı yaklaşım önerisi ele alınmıştır.Tezin ilk bölümünde araştırmanın konusuna, amacına, kapsamına ve yöntemine yerverilmiştir.İkinci bölümde koruma bağlamında katılımcılık ile ilgili yapılan literatür taramasıardından katılımcı koruma kavramı, tarihsel süreci, mevzuatlar ve örnekler elealınmıştır. Tarihsel süreç Almanya, İngiltere, İtalya, Avusturya, Amerika BirleşikDevletleri ve Türkiye olmak üzere ülkelere göre incelenmiştir. Çeşitli ölçeklerdeirdelenen katılımcı koruma örneklerinden Bologna, Pittsburgh ve İzmir kentölçeğinde, Mount Vernon ve Southeastern Waterworks Halk Sanat Merkezi tek yapıölçeğinde, KORU Projesi ise kapasite geliştirme projesi olarak sınıflandırılmıştır.Elde edilen tüm bu veriler tarihi hamamın katılımcı koruma süreci için altlıkoluşturmuştur.Üçüncü bölümde Basmane semtinin tarihsel gelişimi ve tanıklık ettiği koruma süreciincelenmiştir. Adını 18. yüzyılda kurulan bir basma fabrikasından alan semttekatılımcı koruma süreci 2000‟li yılların başında belediye-üniversite işbirliği ilebaşlamıştır. Bölgedeki koruma çalışmaları günümüzde de katılımcı bir yaklaşımlasürdürülmektedir.Dördüncü bölümde hamamların genel tanımı, tarihçesi ve Osmanlı Dönemi hamamyapılarının koruma sorunları ve neden olan etkenler ele alınmıştır. ArdındanBasmane semtinde bulunan altı adet Osmanlı Hamamı incelenmiştir. Buhamamlardan Kıllıoğlu Hacı İbrahim Vakfı Hamamı mimari açıdan detaylı olarakirdelenmiştir. Tarihi hamamın koruma süreci ele alınmış ve bu sürecin katılımcı birçerçevede gerçekleşmediği tespit edilmiştir. Tez kapsamında incelenen örneklerdoğrultusunda koruma sürecinin katılımcı yaklaşımla nasıl değerlendirilebileceğinedair bir öneri yapılmıştır.Tezin son bölümü olan beşinci bölümde ise katılımcı koruma önerisininuygulanabilirliği ve kullanılacak yöntemler irdelenmiştir. Son olarak, tez çalışmasıkapsamında katılım önerisi Kıllıoğlu Hacı İbrahim Vakfı Hamamı özelinde elealınmış olsa da bölgede sürdürülen katılımcı koruma çalışmaları kapsamında buönerinin farklı tarihi yapılara uyarlanabileceği belirtilmiştir.

Throughout history, bath structures built by different communities have been usedfor sanitation and socializing functions. Bath structures known to have becomewidespread in the Roman period left their mark on the Ancient Greek, Roman,Byzantine and Ottoman Periods. Today, with the changing living conditions, the bathculture is gradually disappearing.In Basmane district, which has hosted many cultural heritage from the Hellenisticperiod to the Republic period, six of the Ottoman bath structures have survived to thepresent day. While some of these baths are used for their original purpose, some areused for different functions. Kıllıoğlu Hacı Ġbrahim Foundation Bath, which was an18th century bath structure, was used as a warehouse for a long time after it lost itsoriginal function. Within the scope of the thesis, the proposal for a participatoryapproach in the conservation process of the historical bath was discussed.In the first part of the thesis, the subject, purpose, scope and method of the researchare explained.In the second part, after the literature review on participation in the context ofconservation, the concept of participatory conservation, its historical process,regulations and examples are discussed. The historical process has been analyzedaccording to countries including Germany, England, Italy, Austria, United States ofAmerica and Turkey. Among the examples of participatory conservation scrutinizedat various scales, Bologna, Pittsburgh and Izmir were classified as urban scale,Mount Vernon and Southeastern Waterworks Folk Art Center on a single buildingscale, and the KORU Project as a capacity building project. All these data obtainedformed a basis for the participatory preservation process of the historical bath.In the third chapter, the historical development of Basmane district and theconservation process it witnessed is examined. Participant protection process in thedistrict, which takes its name from a printing factory established in the 18th century,started in the early 2000s with the cooperation of the municipality-university.Preservation work in the region continues today with a participatory approach.In the fourth chapter, the general definition and history of the baths and theconservation problems of the bath buildings in the Ottoman Period and the factorscausing them are explained. Then, six Ottoman Baths in Basmane district wereexamined. Among these baths, the Kıllıoğlu Hacı Ġbrahim Foundation Bath has beenstudied in detail from an architectural point of view. The preservation process of thehistorical bath was discussed and it was determined that this process did not takeplace in a participatory framework. In line with the examples examined within the scope of the thesis, a proposal was made on how the conservation process can beevaluated with a participatory approach.In the fifth chapter, which is the last part of the thesis, the applicability of theparticipatory protection proposal and the methods to be used are examined. Lastly,although the participation proposal within the scope of the thesis study was handledspecifically for the Kıllıoğlu Hacı Ġbrahim Foundation Bath, it is thought that it canbe adapted to different historical buildings within the scope of participatoryconservation studies carried out in the region.