Balıkesir-Edincik geleneksel yerleşim dokusunun değişiminin tespiti ve koruma önerisi

Abstract

Yerleşimlerin tarihi, doğası, sosyal, kültürel ve ekonomik olguları, o yerin yapılı çevresinin biçimlenmesinde etkin rol oynamaktadır. Tarihi yerleşimi var eden kültür katmanlarının somut izler üzerinden okunabiliyor olması kültürel süreklilik açısından son derece kıymetlidir. 'Yer' e ait kültürel kimliğin devamlılığı da, somut çevreye yansıyan bu mirası koruyup gelecek nesle aktarmakla mümkündür. Marmara Bölgesi'nde Balıkesir iline bağlı tarihi Edincik yerleşmesi de sahip olduğu zengin tarihi geçmişini, somut ve somut olmayan mirası ile günümüze aktarmaktadır. Neolitik ve Kalkolitik devirlere uzanan geçmişi ile Roma ve Bizans İmparatorluklarının hakimiyetinde kalarak Osmanlı topraklarına katılmıştır. Edincik, çok katmanlı yapısı ile varlığını günümüze dek sürdürmüş olan bir yerleşimdir. Tarih boyunca önemli geçiş alanlarının üzerinde varlığını sürdürmesi ve Kyzikos antik kentine komşu olması bakımından önem taşımaktadır. Bölgenin coğrafyası, iklim ve topografik özellikleri ile şekillenen ipekböcekçiliği, üzüm ve şarap üretimi, tavuk ve yumurtacılık, zeytincilik gibi tarım ve hayvancılık faaliyetleri yerel halkın geçim kaynağı olmaklabirlikte, bu faaliyetler yerleşimin kimliğini oluşturan temel unsurlardır. Edincik, bünyesinde üretim sahalarını barındırması bakımından Osmanlı Dönemi'nde İstanbul'daki ihtiyacın karşılanmasında önemli bir merkez olmuştur. Zengin tarihi geçmişi, yerleşimde yer alan somut kültür varlıkları üzerinden okumak mümkündür. Anıt yapılar ve sivil mimarlık örnekleri geleneksel kent dokusunu biçimlendiren unsurlardır. İçinde barındırdığı konutları, dükkanları, limanları, tersaneleri, çeşmeleri, kuyuları, hamamları, medreseleri, camileri, türbeleri, yel değirmenleri, fabrikaları, madenleri ve arkeolojik alanları günümüze ulaşan ve ulaşamayan tüm varlıkları ile dönemin yaşam biçimini, kültürel değerlerini yansıtmaktadır. Kentleşme içinde olan Bandırma'ya, turizm gölgesinde kalmış Erdek'e, Kapıdağ Yarımadası'nın eteklerindeyeterli ilgiyi göremeyen Kyzikos antik kentine komşuluğu ile bilinen Edincik, bölgede söz konusu alanların içerisinde özgün kimliğini koruyabilmiş nadir bir örnektir. Son dönemlerde göç hareketlerinden etkilenmiş ve çeşitli bozulmalara uğramış durumda olsa da, geleneksel yaşamın devam ettiği ancak risk altında olan bir yerleşimdir. Geleneksel yerleşim dokularında yaşanan hızlı dönüşüm ve yok oluş, Edincik yerleşimi için de bir tehdit unsurudur. Bu bağlamda Edincik; incelemeye değer bir örnek teşkil ederek, korunması ve sürdürülmesi gerekli yerleşimlerimizden biridir. Ülkemizde birçok tarihi alanda olduğu gibi yeterli belgeleme çalışmalarının yapılmaması geleneksel yerleşim dokularındaki değişimin izlenerek sebeplerinin ve boyutlarının ortaya konmasını mümkün kılmamaktadır. Edincik yerleşiminin ilk kapsamlı tespit çalışmasının 1993 yılında Nergiz Başkaya tarafından hazırlanan ''Edincik ve Sivil Mimari Değerleri Üzerine Bir Araştırma'' konulu tez çalışması olması değişimin izlenmesi bakımından önemli bir kaynak olmuştur. Değişimin verilere dayandırılarak ortaya konması, gözlemlenmesi kıymetlidir. Çünkü bu alana yönelik üretilecek kararlar bu verilere dayandırılmalıdır. Yerleşmenin güncel mevcut durumu tespit edildikten sonra, 1993 yılı ile karşılaştırılmak suretiyle değişimin boyutu ve niteliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylelikle bu veriler ışığında karşılaşılan sorunlara ve ortaya çıkabilecek olası tehditlere yönelik çözüm önerileri geliştirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Balıkesir, Edincik, Geleneksel Mimari, Kültürel Miras, Koruma

Historical background of the settlements, nature of the environment and social and cultural heritage have influence on the architecture of the reqion. It is very valuable to observe the cultural heritage of the region over existing and living strucutres. Conservatoin of this cultural identity can only be possible by transfering the heritage of the region in every sense to the next generations. Edincik, which is a district of the Balıkesir city located in Marmara region, trasnfers the historical background via its tangible and intangible cultural heritage to the present day. History of the Edincik district dates back to the Neolithic and Chalcolithic period. Edincik has maintained its presence through the Roma, Bizans and Ottoman Empires for centuries. It is valuable for Edincik to be located over important transit roads and also be in the same region with Kyzikos ancient city. People living in Edincik, did business in many fieldslike; sericulture, grape and wine production, olive cultivation, poultry husbandry and stock farming. These fiels of business also play role in forming the identity of the region. Due to its productoin capacity and varity, Edincik had also played important role in supplying the goods to Istanbul during Ottoman Empire. It is possible to observe Edincik's rich history over its cultural assests. Monumental structures and civil architecture creates the cultural texture of the region. Houses, shops, docks, water fountains, Turkish baths, mosques, windmills, workshops, factories, mines,archeological sites and all other unique cultural assests reflects the peoples way of living in this district. Edincik is neighbour on one side with Bandırma which is a large district under heavy urbanization, on the other side with Erdek, which is a a popular vacation spot for domestic tourists and as well as with the ancient Kyzikos city. Among these places Edincik stands out as a region that can preserve its genuine identity. Although high immgiration has been affecting Edincik negitively in recent years, traditional life can still maintain its existence. However transformation of the region still creates problems for Edincik district. Therefore Edincik is one of the places in Turkey which worths not only analyzing but also preserve and maintain its texture. Unfortunately in our countary, due to the lack of adequate documentation studies, monitoring the change in traditional settlements and its causes can not be doneeffectively. Additionally, the reason of the change is also can not be properly revealed. Thesis of `Edincik ve Sivil Mimari Değerleri Üzerine Bir Araştırma (Research over Edincik and its civil architecture)` written by Nergiz Başkaya in 1993, is a useful and extensive reference to understand the change of Edincik through time. It is always valuable to establish the study based on documents and data. Eventually, the decisions will be given based on the results of these stutidies. In this study, current status of cultural assets is presented and the scale of transformation of the cultural texture and architecture is revealed by comparing it with the studies in 1993. In the light of obtained information, problems that may jeopardize the preservation of the traditional and architectural texture of the district as well as its natural and cultural assets, have been established. Furthermore, suggestions and approaches to solve current andupcoming future problems are presented.Keywords: Balıkesir, Edincik, Traditional Architecture, Cultural Heritage, Conservation