İstanbul tip mektepleri için koruma önerileri: Acıbadem 10. mektep örneği

Abstract

Eğitim, Osmanlı'dan günümüze kadar devlet tarafından önem verilen bir konu olmuştur. Özellikle Osmanlı'nın son dönemlerinden itibaren bu alanda yapılmış olan birçok yenilik bulunmaktadır. Cumhuriyet'in ilanından sonra eğitim konusunda önemli reformlar gerçekleştirilmiş, bu reformların mimariye de yansımaları olmuştur. Mevcut eğitim yapıları ülke çapında incelenmiş, bu yapıların büyük bir kısmının değişen eğitim sistemine hizmet edemeyecek olduğu sonucuna varılmıştır. Ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar doğrultusunda ülkenin her yerine yeni eğitim sistemine uygun tip okul binaları inşa edilmeye başlanmıştır. 1929-1930 yıllarında İstanbul'da şehirde 24, köylerde 11 tane olmak üzere toplam 35 mektep inşa edilmesine karar verilmiştir. Bu okullardan birisi olan Acıbadem 10. Mektep'e ait bina, günümüzde aynı dönem, aynı tipte yapılmış diğer okullara kıyasla daha özgün kalabilmiş durumdadır. Kültürel mirasın önemli bir bileşeni olan `eğitim mirası` kavramı günümüzde çokça konuşulan bir konu olmaya başlamıştır. Tez kapsamında yapılan araştırmada yetkili merciiler tarafından eğitim mirasımız olan bu yapıların korunmasına yönelik bir program geliştirilmediği görülmüştür. Çalışmada, Türkiye'de gelişim göstermiş eğitim politikaları Cumhuriyet öncesi ve sonrası dönem olmak üzere iki ana başlıkta anlatıldıktan sonra Acıbadem 10. Mektep ile aynı dönemde, aynı tip proje ile İstanbul'da inşa edilmiş olan diğer okullar yerinde incelenmiş ve her birinin günümüzdeki fiziksel durumları ve koruma sorunları görsellerle desteklenerek kapsamlı bir şekilde anlatılmıştır. Daha sonra Acıbadem 10. Mektep'in tarihsel süreci ve mevcut durumu detaylıca işlenmiştir.Ardından `eğitim mirası` kavramına değinilmiş ve yapının sahip olduğu değerler tanımlanmış, teze konu olan yapıların neden korunması gerektiği açıklanmıştır. Bu tez kapsamında sorumlu kurumlar tarafından koruma anlamında gerçekleştirilmesi gerekenler, malzeme ve işlev değişikliği, bu yapılara yapılan niteliksiz müdahaleler ile ilgili ciddi bir kontrol mekanizmasının bulunmaması, bütçe yetersizliği ve yapının miras değerlerinin kullanıcılara ve topluma aktarılması gibi koruma sorunları incelenmiş ve yapı grubu ölçeğinde koruma önerileri getirilmiştir.

Education has been an important subject emphasized by the state from the Ottoman period to the present day. Especially from the late period of the Ottoman Empire, there have been many innovations in this field. After the proclamation of the Republic, significant reforms were implemented in the field of education, which also had architectural implications. Existing educational buildings across the country were examined, and it was concluded that a significant portion of these buildings could not serve the evolving education system. In line with the emerging needs, new school buildings suitable for the new education system began to be constructed throughout the country. In 1929-1930, a decision was made to construct a total of 35 schools in Istanbul, including 24 in the city and 11 in the villages. The building belonging to Acıbadem 10ᵗʰ School, one of these schools, has managed to remain more unique compared to other schools built in the same period and of the same type. The concept of `educational heritage,` which is an important component of cultural heritage, has become a widely discussed topic today. In the research conducted within the scope of the thesis, it was observed that no program was developed by the relevant authorities for the preservation of these buildings, which are our educational heritage. In the study, after explaining the education policies that have developed in Turkey under two main headings, namely pre-Republic and post-Republic periods, other schools built in Istanbul during the same period and with the same type of project as Acıbadem 10ᵗʰ School were examined on-site, and their current physical conditions and preservation issues were comprehensively explained with the support of visuals. Then, the historical process and current condition of Acıbadem 10ᵗʰ School were elaborated in detail. Subsequently, the concept of `educational heritage` was addressed, and the values that the building possesses were defined, explaining why the buildings covered in the thesis need to be preserved. Within the scope of this thesis, protection measures that should be implemented by responsible institutions, issues related to material and functional changes, lack of a serious control mechanism regarding inappropriate interventions in these buildings, budgetary constraints, and the transmission of heritage values of the building to users and society were examined, and preservation recommendations were provided on a group scale.