Kamu Denetçiliği'nin (Ombudsmanlık) İlham Kaynağı Olarak Divan-ı Hümâyûn

Abstract

Osmanlı devletinin kuruluşundan hemen sonra kurulmuş olan Divân-ı Hümâyûn, XV-XVII. yüzyıllar arasındaki döneme damgasını vurmuştur. Divân-ı Hümâyûn Osmanlı'dan önceki devletlerdeki kurumlardan farklı bir yapıya sahipti. Devletin tüm önemli işleri burada görüşülür ve burada karara bağlanırdı. Bu durum çabuk, doğru ve yerinde kararların alınmasına vesile olmuştur. Divân-ı Hümâyûn üyesi olmak şerefli bir mevkide bulunmanın kanıtı idi.Divân-ı Hümâyûn'da hiç kimseye iltimas geçilmemiş yeri geldiğinde adaletin sağlayıcısı kadılar dahi yargılanmışlardır. Divân-ı Hümâyûn'un muazzam işleyişi İsveç kralı XII. Charles'ı oldukça etkilemiş ve Osmanlı'ya sığındığı dönemde kendi ülkesinde ombudsmanlığın kurulmasına ön ayak olmuştur. Ombudsmanlık Divân-ı Hümâyûn örnek alınarak oluşturulmuş ve şu anda yüzden fazla ülkede mevcut bulunmaktadır.Gerek işleyiş gerekse alınan kararlar bakımından ombudsmanlığın temelinin Divân-ı Hümâyûn olduğu anlaşılmaktadır. Ancak zamanın ve şartların değişimine bağlı olarak kaçınılmaz bir biçimde uygulamada az-çok değişikliklerin olduğu görülmektedir. Ancak bu durum ombudsmanlığın, Divân-ı Hümâyûn'un örnek alınarak oluşturulduğu gerçeğini ortadan kaldırmamaktadır.Ombudsmanlık kurumu bu yıllarda ülkemizde çok tartışılan bir yapı durumundadır. Son olarak 12 Eylül 2010 tarihinde yapılan referandum ile kabul edilen anayasa maddeleri içerisinde ombudsmanlığın kurulması kabul edilmiştir. Bu durum, bu kurumun zorunluluğunu ispat etmiştir. Ombudsmanlık kurumu ile bürokrasinin önüne geçilecektir.Çok detaylı bir biçimde anlatılan Divân-ı Hümâyûn'un, bugün demokrasinin beşiği olarak ifade edilen Avrupa'nın en önemli kurumlardan birisi olan ombudsmanlığa temel teşkil ettiği tüm çıplaklığıyla ortadadır. Ancak maalesef bu durum toplumumuz tarafından bilinmemektedir. Bizler bir nebze de olsa Anadolu'nun kadim geçmişinin birçok Avrupa ülkesine örnek teşkil ettiğini yalnız bir örnekle açıklamaya çalıştık. Umarım bu durum Anadolu'nun kadim kültüründe yetişmiş araştırmacılara ön ayak olur.

ABSTRACTDivân-ı Hümâyûn established after Ottomon empire was founded hit its mark in the period between XV and XVII centuries. Divân-ı Hümâyûn had the different form from the previous countries. All of the important state business was negotiated and decreed here. This brought quick and proper decisions. To be a member of Divân-ı Hümâyûn was the proof of being at the honorable position.Nobody had the prerogative and also kadis were judged in Divân-ı Hümâyûn. The perfect functioning of Divân-ı Hümâyûn impressed king of Sweeden XII Charles and when he took sanctuary in Ottomon Empire he pioneered to the foundation of ombudsman in his own counrty. Ombudsman foundation was founded by patterning Divân-ı Hümâyûn and at present, it exists in over one hundred countries.It has been assumed that Divân-ı Hümâyûn is the base of ombudsman corporation in aspects of functioning and decisions taken. However, a few changes have occured in execution depending on the changes of time and conditions. Anyway this hasn?t effected the truth of Ombudsman corporation founded by taking Divân-ı Hümâyûn an example.Ombudsman corporation is a system negotiated a lot in our country recent years. founding of Ombudsman corporation was accepted in the articles of the final constitution acknowledged with referendum in 12th September 2010. This has approved the Ombudsman corporation has to be in the system. With the help of Ombudsman corporation it is possible to go beyond of bureaucracy.It is clear that Divân-ı Hümâyûn described in details was the basic for the Ombudsman corporation in Europe where the democracy started. However, this hasn?t been unknown. I, at least, have tried to explain precious background of Anatolia gave the lead to Europe. I hope this could be helpful and and lead the searchers who has grown up in the charming culture of Anatolia.