Necmuddîn El-Kübrâ'nın `Tefsîr-u Bahri'l-hakâik` adlı tefsirinin incelenmesi ve tahkiki (bakara suresinin 66 ayetinden 253 ayetine kadar)

Abstract

AraĢtırma, `eĢ-ġeyh Necmuddîn el-Kübrâ'nınBahru'l-Hakâik Adlı Tefsiri` baĢlığıyla ele alınmıĢtır. Bu çalıĢmamda müellifin birçok lakabının olduğunu gözlemledim ki bu da ancak onun kapsamlı ilmine, yüksek Ģanına ve yaygın namına delâlet etmektedir.Tefsirin asıl adı ise el yazması nüshanın mukaddimesinde „Aynu'l-Hayat Ģeklinde geçmektedir. Yazar necmsûresine vardıktan sonra vefat ettiği için eserini tamamlayamamıĢtır. Ondan sonra gelen ed-Dâye lakaplı öğrencisi Necmuddîn, bu tefsiri tamamlayarak esere Bahru‟l-Hakâik ismini vermiĢtir. Aynı Ģekilde eser Zaman zaman et-Te'vilâtu'n-Necmiyye Ģeklinde de anılmaktadır.eĢ-ġeyh Necmuddîn el-Kübrâ‟nınvefatından sonra Ġran‟da Kübreviyye Tarikatını oluĢturduğu ve birçok mıntıkadan kendisine intisap edenlerin olduğu, söz konusu bu tarikatından da el-Hemedâniyye, et-Tarîkatu‟r-Rükniyye, et-Tarîkatu‟n-Nûriyye ve et-Tarîkatu‟l-Cerdûsiyye gibi birçok tarikatın çıktığı ve bu öğretiler üzerinde yola devam ettikleri de bilinmektedir.eĢ-ġeyh Necmuddîn el-Kübrâ bu tefsirinde kendi düĢüncesinin kaynaklarını ve özünü sunmaya çalıĢmıĢtır. Bazen çok açık bazen de muğlâk olarakele almaya çalıĢtığı âyet tefsirlerindekendi zihin dünyasına ilham edilen rabbânî feyizlere dayanarak iĢârî metodu temel almıĢtır.Zira ayetleri tefsir ederken ilk baĢta كالإشارة فيالآية أك في الآيات، `Ayetteki veya ayetlerdeki iĢaret` Ģeklinde bir baĢlangıç yapar4ĠĢârî metodun yanı sıra Kur‟an‟ın Kur‟an‟la tefsiri, Kur‟an‟ın rivayetler yoluyla tefsiri, sahabe ve tabiin sözleriyle delil getirme ve özellikle Hallaç el-Mansûr, Ġbn Vakte ve Rabiâtu‟l-Adeviyye gibi ünlümutasavvıfların Ģiirlerine sıklıkla yer verme Ģeklinde bir takım farklı yolları da göz ardı etmemektedir.Hulûl ve ittihadı ön plana çıkartan Ģiirleri çok fazla zikreden müellif kendi sûfilik inancını da Ģiddetli bir Ģekilde savunmaktadır.Necmuddîn el-Kübrâ eserinde, hadis ve kutsi hadisleri çok fazla kullanmakta ve bunları Hz. Peygamberden ne Ģekilde rivayet edildiklerine bakmaksızın aktarmakta, rivayetler üzerinde bir takım değiĢikler yapmakta ve herhangi bir temeli olmadığı halde sadece sofilerce dile getirilen birçok hadise yer vermektedir. Yazarın bu iĢâri metodunu doğrudan ve olduğu gibi alıp tefsirlerinde kullanan müfessirlerin baĢında ise Ğarâibu'l-Kur'an ve Reğâibu'l-Furkân adlı tefsirin yazarı en-Nîsâbûrî ve Ruhu'l-Beyân adlı tefsirin sahibi Ġsmail Hakkı Bursevîgelmektedir.AraĢtırmamı giriĢ, üç bölüm ve sonuç Ģeklinde ele aldım. GiriĢ kısmında konunun önemi, niçin bu konuyu seçtiğimi ve araĢtırmada takip ettiğim metodu açıklamaya çalıĢtım. Birinci bölümde de Müellif Ġle Ġlgili Genel Bilgiler baĢlığı altında yazarın ismi, künyesi ve lakaplarını, doğumu, yetiĢme ortamı ve ilmi yolculuklarını, hocaları ve talebelerini, itikadî mezhebini, âlimlerin ona olan övgüleri, ilmi eserleri ve vefatını anlatmaya çalıĢtım.El Yazması Eserle Ġlgili ĠncelemeĢeklindekiĠkinci bölümde ise söz konusu eserin ismi, müellife olan âidiyeti, müellifin eserde takip ettiği metot ve bazı nitelikleri, Kur‟an‟ın Kur‟an‟la tefsiri, Kur‟an‟ın hadislerle ve rivayetlerle tefsiri, Kur‟an‟ın sahabe ve tabiinin sözleriyle tefsiri ve Kur‟an‟ın Arap Ģiiriyle tefsiri Ģeklindeki bazı baĢlıklara yer verdim.Üçüncü bölümde de El Yazması Eserle Ġlgili Tahkik baĢlığı altında eserin genel özellikleri, boyutu, Ģekli ve tahkikini aktarmaya çalıĢtım. Son olarak araĢtırmadan elde ettiğim sonuçları ve Kaynakça listesini de aktararak araĢtırmamı noktalamaya çalıĢtım.

The research has been dealt with in the title of al-Sheikh Najmuddin al-Kubra's exegesis work named Bahru al-Hakaiq.In this work I have observed that the author has many nicknames, and this only has portended his extensive knowledge, his high reputation and his widespread reputation.The main name of the exegesis is in the form `Ayn al-Hayat in the preface of the manuscript.The author did not finish the work because he passed away after he reached surah an-Najm.After him, Najmuddin, a student nicknamed al-Daya, completed this commentary and gave it the name Bahr al-Hakaiq. Sometimes the work is also called al-Tavilat al-NajmiyyaAfter the death of al-Sheikh Nejmuddin al-Kubra, it was known that it was established the Kubreviyya sect in Iran andthere were many people who participate he from many borders, and many sects such as al-Hemedaniyye, al-Tarîkatu'r-Rukniyye, al-Tarîkat an-Nuriyye and al-Tarîkat al-Cerdusiyye have emerged from this sect and they have continued their way on these teachings.Al-SheikhNajmuddin al-Kubra tried to present the sources and the essence of his own thinking in this exegesis.He grounded on the `figurative (ishari) method` basing on godly prosperities inspired his own mind-world, in the interpretation of the verses that he tried to deal with sometimes very clearly and sometimes ambiguity.For, when he interprets the verses, at first he makes a beginning in the form of كالإشارة في الآية أك في الآيات، `sign on the verse or verses.`In addition to the figurative (ishari) method, he does not ignore a number of different ways in the form of interpretation of the Qur'an with the Qur'an, Interpretation of the Qur'an with the narratives, bringing evidence with companions and their followers's words, and frequently use of the poems of sufis especially such2as Hallaj al-Mansur, IbnVakta and Rabiat al-Adaviyya. The author, who spoke too much about the poetry that related incarnation and unity, has also defended his own sufistic beliefs in a violent way.Najmuddin al-Kubra, in his work, has used hadith and holy hadith very much and he has cited these regardless of how they were narrated from the Prophet. He makes some changes on the narrations and gives place to a lot of hadiths that only expressed by sofis while there is no any basis.At the head of the commentators who take this method of mystery directly and as it is and use it in the interpretation is Ismail HakkıBursevi, the writer of the commentary named Garaib al-Quran and Ragaib al-Furqan.I handled my research as an introduction, three chapters and a conclusion.In the introduction, I tried to explain the importance of this topic, why I chose this topic, and the method I followed in my research.In the first chapter, under the heading General Information about the author, I tried to explain the author's name, ideas and nicknames, his birth place, his environment and scientific journeys, his teachers and his students, the creed sect, the praises of his scholars, his scientific works and his decease.In the second part, in the form of handwriting work related review, I have included some titles in the form of the name of the work, belongingness to the author, the method followed by the author and its some qualities, Interpretation of the Qur'an with the Qur'an, interpretation of the Qur'an with hadiths and narrations, interpretation of the Qur'an with companions and their successors' words and interpretation of the Qur'an with Arabic poetry.In the third chapter, I tried to convey the general characteristics, size, format and enquiry of the work under the title of handwritten work related verification. Lastly, I tried to bring to a conclusion the research results by transferring the results and the bibliography list.