Tarihi yapı ve çevrelerinin görsel peyzaj kalite analizi: Trabzon Kenti örneği

Abstract

Amaç: Bu tez çalışmasının amacı; Trabzon kent merkezinde bulunan bazı önemli tarihi yapı ve çevrelerinin görsel peyzaj kalitesini analiz etmektir. Bu tarihi yapı çevreleri (TYÇ)'nin arasında Atatürk Köşkü, Ayasofya Müzesi-Camisi, Tarihi Kanuni Evi, Mimarlar Odası Binası, Tarihi Belediye Binası, Tarihi Ensar Vakfı, Tarihi Mola Otel ve Trabzon Lisesi yer almaktadır.Yöntem: Çalışmada Görsel Peyzaj Kalite Analizi kullanılmıştır. Çalışmada her yapı için farklı açılardan çekilmiş dört fotoğraf olmak üzere toplam 32 fotoğraf analiz edilmiştir. Her bir fotoğrafın 5'li likert ölçeğinde 1 ile 5 arasında tarihsellik, doğallık, mekan kimliği, büyüleyicilik, canlılık, eşsizlik, çevre ile uyum, algılanabilirlik, peyzaj ile bütünlük, vurgu ve imgesel etki, görünürlük, özgünlük, gizem, genişlik, ferahlık, yapı ve zemin uyumu, simetri-denge, doku, oran-ölçek, form, renk etkisi kriterlerine göre puanlandırılması istenmiştir. Anket, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Atatürk Üniversitesi öğrenim gören Peyzaj mimarlığı bölümü, Şehir ve Bölge planlama bölümü ve Mimarlık bölümü lisans ve yüksek lisans öğrencilerinden oluşan 80 kişiye uygulanmıştır. Bulgular: Elde edilen bulgulara göre Atatürk Köşkü (TYÇ1); Doğallık (3,68), Mekan Kimliği (3,98), Canlılık (3,83), Çevre ile Uyum (3,78), Algılanabilirlik (3,94), Peyzaj ve Bütünlük (3,86), Vurgu ve İmgesel Etki (3,74), Görünürlük (4,01), Genişlik ve Ferahlık (3,74), Yapı ve Zemin Uyumu (3,80), Simetri-Denge (3,73), Doku (3,84), Oran-Ölçek (3,74), Form (3,73), Renk Etkisi (3,94) puan; Ayasofya Müzesi/Camisi (TYÇ2); Tarihsellik (4,04), Büyüleyicilik (3,61), Eşsizlik (3,44), Özgünlük (3,52), Gizem (3,26) puan almıştır. Ortalama puanlara bakıldığında da Atatürk Köşkü 3,68 ile ilk sırada, Ayasofya Müzesi/Camisi 3,53 ile ikinci sırada, Tarihi Ensar Vakfı 3,32 ile üçüncü sırada yer almıştır.Sonuç: Trabzon kent merkezinde bulunan sekiz adet tarihi yapı ve çevresine ait 32 fotoğrafın analizinden elde edilen bulgular birlikte değerlendirildiğinde; Atatürk Köşkü (TYÇ1) ve Ayasofya Müzesi/Camisi (TYÇ2)'nin peyzaj kalitesi, kent merkezinde bulunan diğer tarihi yapı ve çevrelerine göre yüksek bulunmuştur.

Purpose: Purpose of this thesis study; İs toanalyze the visual landscape quality of some important historical buildings and the irsurroundings in the city center of Trabzon. Among these historical buildings and their surroundings (HBTS) are Atatürk Mansion, Hagia Sophia Museum-Mosque, Historical Kanuni House, Chamber of Architects Building, Historical Municipality Building, Historical Ensar Foundation, Historical Mola Hotel and Trabzon High School.Method: Visual Landscape Quality Analysis was used in thestudy. Inthestudy, a total of 32 photographs, including four photographs taken from different angles for each structure, were analyzed. Each photograph is on a 5-point Likert scale between 1 and 5 for histori city, naturalness, spatialidentity, fascination, vitality, uniqueness, harmony with theen vironment, perceptibility, integrity with the landscape, emphasis and imaginative effect, visibility, originality, mystery, width, spaciousness, structure and ground harmony, symmetry-balance, texture, ratio-scale, form, color effectcriteria. The survey was appliedto 80 students, who are under graduate and graduate students of the Department of Landscape Architecture, Department of City and Regional Planning, and Department of Architecture, studying at Atatürk University in the 2020-2021 academic year.Findings:According to the findings, Atatürk Mansion (HBTS1); Naturalness (3.68), Space Identity (3.98), Vitality (3.83), Harmony with the Environment (3.78), Perceptibility (3.94), Landscape and Integrity (3.86), Emphasis and Imagery Impact (3.74), Visibility (4.01), Width and Freshness (3.74), Structure and Ground Harmony (3.80), Symmetry-Balance (3.73), Texture (3.84), Ratio -Scale (3.74), Form (3.73), Color Effect (3.94) points; Hagia Sophia Museum/Mosque (HBTS2); Historicity (4.04), Charm (3.61), Uniqueness (3.44), Originality (3.52), Mystery (3.26). Considering the average scores, Atatürk Mansion was in the first place with 3.68, Hagia Sophia Museum/Mosque was in the second place with 3.53, and Historical Ensar Foundation was in the third place with 3.32.Conclusion:When the findings obtained from the analysis of 32 photographs of eight historical buildings and their surroundings in Trabzon city center are evaluated together; The landscape quality of Atatürk Mansion (HBTS1) and Hagia Sophia Museum/Mosque (HBTS2) was found to be higher than other historical buildings and their surroundings in the city center.