XX.YY. Başlarında Erzurum Hapishanesi

Abstract

ÖZETXX. YÜZYIL BAŞLARINDA ERZURUM HAPİSHANESİGÜNDOĞDU, SevdaYüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Kevser DEĞİRMENCİKasım, 2019, 123 sayfaOsmanlı Devleti'nde XIX. Yüzyılın ikinci yarısı ve sonraki yıllarda `Hapishane Islahı` süreci yaşanmıştır. Çalışmamızda diğer Osmanlı vilayet hapishanelerinde olduğu gibi Erzurum vilayet hapishanesinin de ıslah edilmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Hapishaneler ile ilgili kaleme alınmış, Gültekin Yıldız'ın Mapusane ve Emine Gürsoy Naskali ile Hilal Oytun Altun'un editörlüğündeki makaleler derlemesi olan Hapishane Kitabı adlı eserlerini ana kaynak olarak kabul etmemiz mümkündür. Ayrıca konuyla alakalı pek çok makale de yazılmıştır. Bunlar arasında Ali Rıza Gönüllü'nün, Osmanlı Devleti'nin Son Dönemlerinde Isparta Hapishanesi (1867-1920) ve Kevser Değirmenci'nin XX. YY. Başlarında Nevşehir Hapishanesinin Durumu isimli çalışmalar yer almaktadır. Bunun yanında kaleme alınan tezler de mevcuttur. Ufuk Adak'ın, 19. Yüzyılın Sonları 20. Yüzyılın Başlarında Aydın Vilayeti'ndeki Hapishaneler ve Nazmiye Akbey'in 19. Yüzyılın Sonları 20.Yüzyılın Başlarında Sinop Hapishanesi adlı çalışmaları da oldukça önemlidir. Bizim de XX. Yüzyıl Başlarında Erzurum Hapishanesi adlı çalışmamız iki bölüm olarak ihtiva etmektedir.XX. Yüzyıl Başlarında Erzurum Hapishanesi adlı tezin birinci bölümünde; Osmanlı hukukunda suç, ceza ve hapis bağlamında konulara değinilmiştir. Osmanlı Devleti'nde Şer'i ve Örfi olarak düzenlenen hukuk kuralları kapsamında düzenlenen kanunlar anlatılarak hadd, kısas ve tazir suçları tasniflendirilmiştir. Tasniflendirilen bu suçlarda; zindan, kalebentlik, pranga, kürek çekme ve tomruk gibi hapis türlerinde bu cezaların ifa edildiği anlatılmıştır. Bedene yönelik verilen bu cezalara Tanzimat Fermanıyla birlikte yapılan değişiklikler de belirtilmiştir. Fermanın ilan edilmesi ve ardından çıkarılan kanunlarla (1840, 1851, 1858 Tarihli Ceza Kanunnameleri) Osmanlı vatandaşlarının can, mal ve namus güvenliği devlet tarafından güvence altına alınarak yaşanan bu değişimler anlatılmaya çalışılmıştır. Batılı Devletlerin Osmanlı Devleti'ne müdahale amacıyla hapishaneler konusunu gündemde tutması Devletin 1856 yılında bir ferman ilan etmesine sebebiyet vermiştir. Islahat Fermanı olarak adlandırılan bu ferman ile Osmanlı Devletinde bir dönüşüm yaşandığı açıklanmıştır. Osmanlı vilayet hapishanelerinin düzenlenmesi sürecine geçildiği bu dönemde 1859'da Muhakemet Nizamnamesi yayınlanmış ve bunu 1880 tarihli Hapishaneler Nizamnamesin izlemiştir. 1908 yılında ise Jön Türker'in yönetime geçmesiyle hapishane kurumlarında yapılan düzenlemelere dikkat çekilmiş ve bu dönemde çıkarılan kanunlar ele alınmıştır.Tezin ikinci bölümünde ise Erzurum Vilayet Hapishanesi arşiv belgelerine dayanarak hapishane tüm yönüyle anlatılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Suç, Ceza, Hapis, Ferman, Kanunname, Erzurum, Erzurum Hapishane

ABSTRACTXX. YÜZYIL BAŞLARINDA ERZURUM HAPİSHANESİGÜNDOĞDU, SevdaMaster Thesis, Department of HistoryThesis Advisor: Asst. Prof. Kevser DEĞİRMENCİNovember, 2019, 123 pagesIn Ottoman empire, `Prison Reform` had taken placein the second half and the fallowing years of XIX. century. The study deals with the reform actions of Erzurum province prison like the actions taken in other province prisons. It is possible to accept `mapushane` by Gültekin Yıldız and `Hapishane`. A collection of articles edited by Emine Gürsoy Naskali and Hilal Oytun Altun as the main sources on prison topic moreover, a great numberg articles have been written on this subject. `Isparta in the Last Period of Ottoman Empire` by Ali Rıza Gönüllü and `The Condition of Nevşehir Prison at the begining of 20 th Century` by Kevser Değirmenci can be counted among all these dissertaions on this specific topic. Some of them have importance including `Prisons in Aydın at the end of 19 th century and the beginingof 20 th Century` by Ufuk Adak, and `Sinop Prison at the end of 19 th century and begining of 20 th century` by Nazmiye Akbey. Our study titled as ` Erzurum Prison at the begining of 20 th century` consists of 2 parts.The fist section of the thesis points out the themes such as crime, punishment and prison in Ottoman law system. Explaining the laws that were regulated within the scope of Religious and Customary Laws in Ottoman empire, the crimea of `hadd`, `kısas`, an `tazir` were classified. The punishments such as dungeon, confinement in a fortress, bond, rowing and log were told to be conducted in these classified crimes. The changes at these punishments aimed at bodies were explained to be through The Rescript of Gülhane. Upon declaring the rescript and the reinforced laws (1840, 1851, 1858 dated punishment code of laws), the life possession and honor safety of Ottoman citizens was secured by the government and the related changes were included in the study. As western countries kept the prison issue on the agenda to interfere with Ottoman empire the empire had to declare a rescript in 1858. The rescript called as edict of reform resulted in a total change in Ottoman empire. Within the process of reforming Ottoman province prisons, regulation of `Muhakemet` was published and it was succeeded by 1880 regulation of prisons. Were take into consideration after they were controlled by young Turks in 1908 and the laws of the period were discussed.In the second part of the thesis the prison was dealt in almost all aspects based on the documents of Erzurum province prison.Keywords: Crime, Punishment, Edict, Code of laws, Erzurum, Reform, Erzurum Prison