Muhasebe manipülasyon riski üzerinde etkili olan stratejik faktörler: Borsa İstanbul'a kayıtlı işletmeler üzerinde bir uygulama

Abstract

Muhasebe manipülasyonu, işletmelerin finansal raporları üzerinde kasıtlı olarak gerçeğe aykırı beyanda bulunmasını ifade etmektedir. Bu müdahale muhasebe standartları içerisinde yapılabileceği gibi standart dışı uygulamalar yoluyla da yapılabilmektedir. Çalışmanın amacı muhasebe manipülasyon riski üzerinde etkili olan stratejik faktörleri tespit etmektir. Bu faktörlerin tespiti amacıyla öncelikle Borsa İstanbul'a kayıtlı işletmelerin muhasebe manipülasyon riski tespit edilmiştir. Çalışmada muhasebe manipülasyon riskinin tespiti amacıyla literatürdeki akademik risk ölçüm modelleri kullanılmış ve en iyi açıklayıcılık oranına sahip olan modelin Larcker – Richardson modeli olduğu belirlenmiştir. İkinci aşamada, muhasebe manipülasyon riski üzerinde etkili olacağı düşünülen stratejik faktörlerin tespiti amacıyla hile üçgeni teorisinden ve örgütsel işletme stratejilerinden yararlanılmıştır. Örgütsel işletme stratejileri ve hile üçgeni faktörlerinden `Baskı` ve `Fırsat faktörlerini` temsil eden değişkenlere ait veriler, finansal raporlardan elde edilmiştir. Hile üçgeninin üçüncü ayağı olan `Haklı Gösterme` faktörünü temsil etmesi açısından literatüre uygun olarak Örgütsel Etik İklim ölçeği kullanılmıştır. Örgütsel Etik iklim ölçeği için anket tekniği kullanılmış ve 99 halka açık işletmeden dönüş alınabilmiştir. Çalışmanın sonucunda toplam 44 baskı ve fırsat faktörlerine ait finansal ve finansal olmayan değişkenden 10 değişkenin muhasebe manipülasyon riskini arttırdığı, 7 değişkenin ise muhasebe manipülasyon riskini azaltarak finansal raporlama kalitesini arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu değişkenlerden en önemlilerinin üst yönetime sağlanan faydalar ile nakit akış değişkeni olduğu ve bu değişkenlerdeki bir birimlik bir artışın muhasebe manipülasyon riskini sırasıyla 0,87 ve 0,6 oranında arttıracağı tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada haklı gösterme faktörünü temsilen yapılan anket sonucunda işletmenin sadece kendi çıkarlarını göz önüne alan egoist iklim boyutunun muhasebe manipülasyon riskini arttırdığı ve sonuç itibariyle örgütsel etik iklim yapısının da muhasebe manipülasyonu üzerinde etkili bir faktör olduğu tespit edilmiştir. Örgütsel işletme stratejileri incelendiğinde hile üçgeni faktörlerinden çeşitli değişkenler ile ilişkili olduğu tespit edilse de muhasebe manipülasyon riski üzerindeki etkisi bulunamamıştır. Çalışmanın sonucunda bulunan değişkenler dokuz yıllık panel veri sonucunda anlamlı bulunduğundan ötürü sonuçların güvenirliği açısından önem teşkil etmektedir. Bu nedenle denetçilerin denetledikleri kurum üzerindeki kırmızı bayrakları belirlerken çalışmanın sonucunda elde edilen bulguları dikkate alması etkili bir denetim açısından önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Akademik Risk Ölçümü, Muhasebe Manipülasyon Riski, Örgütsel İşletme Stratejileri, Örgütsel Etik İklim, Hile Üçgeni

Accounting manipulation refers that enterprises misstate purposely on their financial reports. This intervention can be made both within the accounting standards and non-standard applications. The aim of the study is to identify the strategic factors affecting the accounting manipulation risk. In order to determine these factors, the accounting manipulation risk of the enterprises listed in Istanbul Stock Exchange has been determined. In order to determine the accounting manipulation risk, academic risk measurement models in the literature were used, and it was determined that the model with the best explanations was Larcker - Richardson model. Secondly, in order to determine the strategic factors that are thought to be effective on the accounting manipulation risk, fraud triangle theory and organizational business strategies were utilized.The data regarding the variables representing `the pressure and opportunity factors` of fraud triangle factors and organizational business strategies, were obtained from annual reports. The Organizational Ethical Climate Scale was used in order to represent the `Rationalization` factor, which is the third component of the fraud triangle. The survey technique was used for the Organizational Ethical Climate scale and it was able to be obtained feedback from 99 public enterprises.As a result of the study, it has been concluded that 10 variables out of 44 financial and non-financial variables increase the accounting manipulation risk and 7 variables reduce the accounting manipulation risk and increase the quality of financial reporting. It is determined that the most important of these variables is the bonus plan and the cash flow variable, and that a one-unit increase in these variables will increase the accounting manipulation risk by 0.87 and 0.6, respectively. In addition, at the end of the survey related to rationalization factor, it was found that the egoist climate dimension, which takes into account only the interests of the enterprise, increases the accounting manipulation risk and as a result it has been found to be an effective factor in accounting manipulation in the ethical climate structure. When observed analysis of organizational business strategies it was found that though various variables of fraud triangle factors and organizational business strategies were related to each other, no impact on accounting manipulation risk was found. As the results of the study are significant in nine years panel data, it is important for the reliability of the results. Therefore, it is recommended for the auditors to take into account the findings of our study while determining the red flags on the enterprises they auditee.Keywords: Academic Risk Measure, Accounting Manipulation Risk, Organizational Business Strategy, Organizational Ethics Climate, Fraud Triangle