Toksik liderlik algısının hizmet inovasyon davranışı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde metanetin düzenleyici rolü

Abstract

Bu çalışmada, toksik liderlik algısının hizmet inovasyon davranışı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde metanetin düzenleyici rolünü incelemek ve toksik liderlik algısına sahip çalışanların bu sürece yükledikleri öznel anlamları ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma aynı temel olgulara ilişkin nitel ve nicel yöntem, yaklaşım ve kavramların birleştirilmesi olarak tanımlanan karma araştırma yöntemine göre gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, önce nicel sonra nitel verilerin toplandığı karma araştırma deseni olan açımlayıcı sıralı karma yöntem deseni kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunun temellendirildiği desen `alan araştırması` desenidir. Araştırmanın nitel boyutunun temellendirildiği desen ise olgu bilim (fenomenoloji) desenidir. Nicel araştırma kapsamında veriler, geçerliliği ve güvenilirliği sınanmış ölçeklerden oluşan bir soru formu (anket) ile Hatay İl merkezinde bulunan 3 ayrı hastanede çalışan 700 katılımcıdan toplanmıştır. Elde edilen nicel araştırma verileri SPSS ve AMOS istatistik programları kullanılarak analiz edilmiştir. Toplanan veriler, betimsel istatistikler, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, pearson korelasyon analizi, regresyon analizi ve hiyerarşik regresyon analizi kullanılarak test edilmiştir. Nitel araştırma kapsamında ise toksik liderlik algısına sahip 22 sağlık çalışanından yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile araştırma verileri elde edilmiştir. Bu veriler tematik içerik analizi yapılarak bilgisayar destekli nitel veri analizi programı MAXQDA ile analiz edilmiştir. Programın görsel araçlarından da yararlanılmıştır. Araştırmanın amacı kapsamında, katılımcıların toksik liderlik algıları sorgulanarak tümevarımsal çıkarımda bulunmak için nitel araştırmanın veri oluşturma ve analiz teknikleri kullanılmıştır. Nicel araştırmada elde edilen sonuçlar; toksik liderlik algısının çalışanların işten ayrılma niyeti üzerinde pozitif, öte yandan hizmet inovasyon davranışı üzerinde ise, negatif bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Buna karşın toksik liderlik algısının hizmet inovasyon davranışı ve işten ayrılma niyeti üzerinde metanetin düzenleyici role sahip olmadığı görülmüştür. Alt boyutlar açısından incelendiğinde ise, toksik liderliğin alt boyutlarının (değer bilmezlik, bencillik, çıkarcılık ve olumsuz ruhsal durum) sadece hizmet inovasyon davranışının işgören hizmet yenilik davranışı üzerindeki etkisinde çabada sebat gösterme boyutunun düzenleyici rol oynadığı tespit edilmiştir.Yapılan içerik analizi sonucunda, sağlık çalışanlarının liderlerine yönelik deneyimlerine ilişkin temalar ve alt temalar haline dönüştürülen veriler, araştırmanın bulgularını oluşturmuştur. Bu anlamda katılımcıların liderlerine yönelik öz değerlendirmeleri, `mevcut durum` kapsamında ele alınırken; ideal olarak olması gerekenlere ilişkin değerlendirmeleri ise, `hayaller` kapsamında ele alınmıştır. Mevcut durum kapsamında katılımcıların; liderlerine yükledikleri anlamlar ve liderleriyle yaşadıkları deneyimlere bağlı olarak iş hayatlarına ve günlük sosyal hayatlarına ilişkin değerlendirmelerine yer verilmiştir. Hayaller kapsamında ise, katılımcılar liderlere ve liderliğe yükledikleri anlamlardan ve bir liderde olması gereken özelliklerden bahsetmişlerdir. Metaforlar aracılığıyla da liderlerine, liderleri ile ilişkilerine ve hayallerindeki liderlere yönelik benzetmelerde bulunmuşlardır. Araştırmanın nicel ve nitel aşamasında birbirini desteklemesinin yanı sıra birbirinden farklı bulguların elde edilmesi; nitel aşamada toksik liderlik algısına sahip sağlık çalışanlarının öznel deneyimlerine dair derinlemesine bilgilere ulaşılacak karma araştırma yönteminin kullanıldığı araştırmalara duyulan ihtiyacı göstermektedir.

In this study, it was aimed to examine the moderator role of grit in the effect of toxic leadership perception on service innovation behavior and intention to leave and also to reveal the subjective meanings attributed to this process by employees with toxic leadership perception. The research was carried out according to the mixed research method, which is defined as the combination of qualitative and quantitative methods, approaches and concepts related to the same basic phenomena. In order to meet this aim, explanatory sequential research design was used as a mixed research design in which quantitative and then qualitative data were collected. The quantitative dimension of the research is based on the `field research` pattern. The qualitative dimension of the research is based on phenomenology pattern. Within the scope of the quantitative research, the data were collected from 700 participants working in 3 different hospitals in the provincial center of Hatay, with a questionnaire (survey) consisting of scales of which validity and reliability had been tested. The quantitative research data obtained were analyzed using the SPSS and AMOS statistical programs. The data were examined through Descriptive Statistics, Exploratory and Confirmatory Factor Analysis, Pearson Correlation Coefficient, Regression Analysis, and Hierarchical Regression Analysis. The data of qualitative research were extracted from 22 healthcare employees with toxic leadership perception by means of a semi-structured interview technique. The data were analyzed with the computer aided qualitative data analysis program MAXQDA by making thematic content analysis and visual tools of the program were also used. In accordance with the purpose of the study, the data generation and analysis techniques of qualitative research were used to make inductive inferences by questioning the toxic leadership perceptions of the participants.The results obtained in the quantitative research exhibited that the toxic leadership perception has a positive effect on employees' intention to leave whereas it has a negative effect on service innovation behavior. On the other hand, it was seen that grit did not have a moderator role on the effect of toxic leadership perception over service innovation behavior of employees and their intention to leave. When examined in terms of sub-dimensions, it was ascertained that only one sub-dimension of grit had a moderating role on the effects of toxic leadership subdimensions (unappreciativeness, utilitarian, egoistic and psychological dysfunction) on employee service innovation behavior sub-dimension which is one of the two subdimensions of service innovation behavior. As a result of the content analysis, the data transformed into themes and sub-themes related to the experiences of healthcare professionals with their leaders configured the findings of the research. Accordingly, while the participants' evaluations of their leaders are dealt within the scope of the `current situation`; their evaluations of what idealistically should be are discussed within the scope of `dreams`. The evaluations of the participants regarding their business and daily social lives, depending on the meanings they attribute to their leaders and their experiences with their leaders, are included within the scope of the current situation. Regarding their dreams, the participants talked about the meanings they attribute to leaders and leadership and the characteristics that a leader should have. Through metaphors, they made analogies to their leaders, their relations with their leaders, and the leaders of their dreams. Evidently, while some findings of the quantitative and qualitative stages of the research support each other, some differed. This can be interpreted as an indication of the need for research using mixed research method to reach in-depth information about the subjective experiences of healthcare professionals identified to have toxic leadership perceptions at the qualitative stage.