Konya Müzesinde İlhanlı hükümdarı Ebû Said Bahadır Han'a ait sikkeler

Abstract

Konya Müzesi'nde müze envanterine kayıtlı İlhanlı hükümdarı Ebû Said Bahadır Han dönemine ait sikkeler çalışılmıştır. İlhanlılar (İran Moğolları) H.654-744 (M.1256-1344) tarihleri arasında Ortadoğu (İran) ve Anadolu'da hüküm sürmüşlerdir. İhanlı Devletinin kurucusu ve ilk hanı Hülâgû Han'dır.Argun Han ve Keyhatu Han döneminde ekonomik krizler ve düzensizlikler dolayısıyla altın piyasadan çekilmiştir. Gâzân Mahmud Han'ın ıslahatlarıyla yine ortaya çıkmıştır. Gâzân Mahmud'un cülûsu H.693 (M.1293)' tedir. Gâzân Mahmud H.694'te (M.1294) Müslümanlığı kabul edip; adına hutbe okutarak, cülûs ettikten sonra `Gazanus` ismi altında yüksek ayarlı vasat bir altın sikke bastırmıştır. Bu tarz sikkeler bilhassa Bizans Devletince de iyi karşılanmıştır.Ebû Said Bahadır Han zamanına gelindiğinde, altın sikkeler düzenini tamamen kaybetmiş durumdadır. İlhanlı sikkelerinde kompozisyon genel olarak yazı ön plandadır. Bunun yanında geometriksel bezeme kullanılmıştır. İnci dizisi birçok kompozisyon da yer almaktadır. Musul, Tebriz, Berda, Medine, Amasya, Bağdad, Erzincan, Konya gibi birçok şehirde sikke bastırmışlardır. İlhanlılar devrinde en çok sikke bastıran Sultan Ebû Said Bahadır Han olmuştur.İlhanlı Devletinin son hanı ve rakip hanların sonuncusu Anuşirvan'dır. Hangi tarihe kadar hükümran olduğu belli değildir. Bununla beraber kendisinin H.754 (M.1344) tarihli adına kesilmiş sikkesi bulunmuş olduğundan, bazı tarihçiler bu seneyi İlhanlıların yıkılış tarihi olarak gösterirler. İlhanlıların yıkılışı sırasında bir takım rakip hanlar, serdârlar, vezirler ve başka devletin ileri gelenleri devlet işlerine müdahaleye başlamışlar, birbirlerine besledikleri kin ve kıskançlıktan dolayı memleket için hakiki bir tehlike teşkil etmişlerdir.İlhanlı devletinin maliyesinin temelini gümüş madeninden kesilen sikkeler oluşturur. Sikke devletin kontrolü altında kesilmiştir. Altın sikke alışverişlerde kullanılmayıp bilhassa bazı merasimlerde kullanılmıştır. Moğollar devrinde gümüş, altın para hesaplarında dinar, dirhem, miskal, tenke, baliş, tümen kullanıldığı bilinmektedir. Sikkeler bir devletin inanç düşüncelerini yansıtmaktadır. Sikkelerde görülen bir çok öğe diğer sanat dallarındaki öğelerle paralellik gösterir. Orta Asya, Şamanizm, İslâm, Geç Antik ve Bizans etkilerinin görülmesine rağmen bütün bu etkileşimler özümlenerek kendine has özgün sanat anlayışları ortaya çıkarmıştır.

In this study, Abu Sa'id Bahadır Khan's (1316-1335) coins examples which were recorded in the inventory register of Konya Ethnography Museum, are investigated.The Ilkhanids (Iran Mongols) ruled in the Middle East (Persia) and Greek-Anatolia between the years of 1256-1344. Hülagu Khan was the founder and first Khan of the Ilkhanids dynasty. Because of the crises and disordes, gold coin was withdrawn from the market, during the Arghun (1284-1291) and Gaykhatu (1291-1295) Khans periods. They were reapperance with the reforms of Ghazan Mahmud. The enthronement (cülûsu) of Ghazan Mahmud (1295-1304) was in 1293. He accepted Islam in 1294; after reading the khutbah on his behalf and coming to the throne, he had minted an average coin under the name 'Gazanus'. It is known that these kind of coins were particularly well-recieved by the Byzantine Stade.During the Abu Sa'id Bahadur Khan period, the gold coins were completely in disorder. Writing were at the forefront of the Ilkhanids coin composition. Beside this, the geometrical ornament were used. The pearl row were also used great numbers of the coins composition. Coins were minted in many cities such as Mosul, Tabriz, Berda, Medine, Amasia, Baghdad, Erzincan, Konya. Abu Sa'id Bahadur Khan, was a khan who minded most gold coins among the Ilkhanids Khans.The last Khan of the Ilkhanids was Anushirwan (1343-1356), but it's not known that who ruled by which date. However, because he has a minted coin dated in 1344, some of historians shows this date as the colapsing date of the Ilkhanids. During the collapsing of the Ilkhans, a number of competitor Khans, sirdars and veziers started to interfere in the state affairs and because of enmity and bearing envy to each other, they presented a real danger for the country.The coins cut from the silver mine constitutes the soul of the finance in the ilkhanid state. The coins were minted under the control of the state. The golden coins were not used in trade, but they were more particulary used in some ceremonies. It is known that during the Mongols dinar, dirhem, miskat, tenke, baliş, tümen were used in the calculations. Coins reflect the beliefs of a stade. Many of the elements seen in the coins are parallel to the elements seen in the other art branches. The central Asia, Shamanizm, Islam, Late Antique and Byzantine influences were seen in these coins compositions but these coins emerge their own unique features by internalizing them.