El-üm çerçevesinde İmam Şâfiî'nin Abdullah b. Mes'ûd'un ictihadları karşısındaki tutumu -temel ibadetler-

Abstract

Bir sahâbînin fıkhî bir mesele hakkında vaki olan uygulamasına, fetvasına veya kazasına sahâbî kavli denilmektedir. Hüccet sayılıp sayılmaması tartışmalı olduğu için bir ictihadda bulunurken kaynak olarak kullanılması kimi fakihler tarafından çeşitli yönlerden eleştiriye maruz kalan delillerden birisi sahâbî kavlidir. Bu çalışmada, kaynak kişi olarak sahâbîden Abdullah b. Mes'ûd'un ictihadlarının, Şâfiî'nin fıkıh mirasına olan katkısı ve yansımaları benimsenen veya benimsenmeyen kanaatleri temel ibadetler bağlamında detaylı bir biçimde ele alınmıştır. Çalışma neticesinde Şâfiî'nin sahâbî kavlini hüccet olarak kabul ettiği ve kıyasa öncelediği ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmamızda bir giriş ve iki bölüm bulunmaktadır. Giriş kısmında konunun amacı ve önemine, sınırlandırılmasına, araştırmanın yöntemi ile kaynaklarına dair genel bilgiler yer almıştır. Çalışmanın birinci bölümünde Abdullah b. Mes'ûd'un İmam Şâfiî tarafından benimsenen ictihadları tahâret, namaz, zekât ve hac başlıklarının altında yer alan on beş konu etrafında incelenirken; ikinci bölümde Şâfiî tarafından Abdullah b. Mes'ûd kaynaklı ictihadların benimsenmeyenleri on üç başlık halinde tahâret ve namaz üst başlığı ekseninde delilleriyle birlikte tartışılmıştır. Mukayeseli fıkıh yöntemiyle ele alınıp incelenen her meselenin son kısmında tarafımızca bir değerlendirme yapılmış, çalışmanın nihayetinde on bir maddeden müteşekkil bir sonuca ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Sahâbe, Sahâbî kavli, Abdullah b. Mes'ûd, Şâfiî, Hanefîler, Şâfiîler, ictihad, hilâf, kavl-i kadîm, kavl-i cedîd, ehl-i re'y, ehl-i hadis.

Qawl al-sahabi (the word of Companions of prophet Muhammed) is one of the evidences that has been criticized by some fakihs (scholar's) from various aspects since it is controversial whether it is considered as evidence or not when its use as a source while making an ijtihad. The practice, fatwa or judgment of a Companion (prophet) about fiqh issue is called Qawl al-sahabi.In this study, it has been tried to be put forward that Shafii accepts the Qawl al-sahabi as an evidence and prioritizes the comparison. For this reason, the contributions, reflections, and opinions which are embraced or not of ijtihads of Abdullah b. Mes'ud from the Companion in the context of basic worships. There are an introduction and two chapters in our study. There are the aimi importance, limitations of the topic, methodology of the research and general informations of sources in the introduction.While Abdullah b. Mes'ud's ijtihads embraced by Imam Shafii are examined under the titles of thaharah, prayer, zekat and pilgrimage in the first chapter, Abdullah b. Mes'ud-induces ijtihads not embraced by Shafii are discussed with two headings of thaharah and prayer under thirteen headings with their evidences in the second chapter. At the end of the all topics covered and examined through comparative fiqh (Islamic Law), an assessment is done by us and a conclusion consisting of eleven articles is reached. Key Words: The Companion, qawl al-sahabi (Sahabe's words/sayings), Abdullah b. Mes'ud, Shafii, Hanefî's, Shafii's, ijtihad, dispute (hilaf), the previous opinion (old doctrine), the new opinion (new doctrine), ahl al-ra'y (ehl-i re'y), ahl al-hadith (ehl-i hadis).