Ebü'l-Alâ el-Hemedânî'nin (Ö.569/1173) Ğâyetü'l-İhtisâr adlı eserinde yer alan kıraat vecihlerinin tefsîr ilmi açısından değerlendirilmesi

Abstract

Kur'ân-ı Kerîm'in nüzûlünden itibaren anlaşılması ve yorumlanması çabaları devam ede gelmektedir. Kur'ân ilimleri, Kur'ân'ı Kerîm'in açıklamaya yardımcı olurlar. Kur'ân ilimlerinden bir tanesi de, Kur'ân'ın tilavetiyle alakalı kıraat ilmi adıyla ortaya çıkmaktadır. Kıraat ilmi, Kur'ân kelimelerinin tilavetini, aynı ve farklı yönleriyle bildirilen kişiden rivâyetle ele alan ve inceleyen bilimdir. Kıraat farklılıklarının Kur'ân-ı Kerîm âyetlerinin mânâsını açıklayıcı bir vasfa büründürmesini sebep sayarak kıraatleri bir nevi tefsîrin kaynaklarından kabul etmek mümkündür. Buradan hareketle kıraat farklılıkları tefsîr olabilir yargısına varılmış ve kıraatlerin Tefsîrin hangi kısmında yer aldığıyla ilgili fikirler ortaya atılmış ve bu şekilde bir düşünce ortaya çıkmıştır. Kıraat ilminin gelişimiyle meşgul olmuş ve her dönemde bu görevi üstlenen çoğunlukla kârîlerden oluşan bir topluluk bulunmuştur. Bu kişilerle Kur'ân-ı Kerîm Hz. Peygambere ilk okunduğu şekliyle günümüze kadar gelmiş kıyamete kadar da değişmeden devam edecektir. İşte bu topluluğun fertlerinden biri de Ebü'l-Alâ el-Hemedânî'dir. (ö.569/1173) Hemedânî eserlerini, İslâmın en temel kaynağı olan Kur'ân ve Sünneti esas alarak telif etmiştir. Kıraatle ilgili tüm râvîleri isnad zinciriyle birlikte zikrederek ele almıştır İbnü'l-Cezerî (ö.833/1429) çalışmalarından dolayı Ebü'l Alâ' el-Hemedânî'nin kıraat ilmindeki yerini göstermesi bakımından kıraat alanında pek çok eseri bulunan Ebû Amr ed-Dânî (ö.444/1053) ile mukayese ederek `Dânî'nin eserleri her ne kadar daha yaygınsa da kıraat ilminde Ebü'l-Alâ daha bilgilidir.`cümlelerini kullanmıştır. Bu tezde Hemedânî'nin hayatı, ilmî kişiliği, eserlerinin tahlili ve Ğâyetü'l-İhtisâr adlı eserinde yer alan kıraat vecihlerinin Tefsîr ilmi açısından değerlendirilmesi yapılacaktır.

Efforts to understand and interpret the Qur'an have continued since its revelation. Quranic Sciences aid in explaining the Qur'an's meanings. One of these sciences is the science of Qira'at, which examines and analyzes the recitation of Quranic words by narrators with both similar and different aspects. Considering that Qira'at variations can contribute to the clarification of the meanings of Quranic verses, they are considered a source of interpretation. Thus, it has been argued that Qira'at differences can be regarded as a form of interpretation, and ideas have been proposed regarding the part of Tafsir (Quranic exegesis) where Qira'at should be included. Throughout history, a community of scholars, mostly Qaris (reciters), has been engaged in the development of Qira'at science. These individuals have preserved the Quran from the time it was first recited by Prophet Muhammad, and it will remain unchanged until the Day of Judgment. One of the members of this community is Abu al-Ala al-Hamdani (d. 569/1173). Al-Hamdani composed his works based on the fundamental sources of Islam, the Quran, and the Sunnah. He approached Qira'at by mentioning all the narrators in the chain of transmission. Ibn al-Jazari (d. 833/1429) compared al-Hamdani's position in the field of Qira'at with that of Abu Amr ad-Dani (d. 444/1053), who has numerous works in this area. Ibn al-Jazari used the phrase `Even though Dani's works are more widespread, Abu al-Ala is more knowledgeable in the science of Qira'at.` This thesis aims to translate and analyze al-Hamdani's life, scholarly personality, and his work `Ghayatu'l-Ihtisar,` focusing on the aspects of Qira'at and evaluating its significance in the field of Tafsir.