Tasarrufa dayalı faizsiz finans (elbirliği) sisteminin fıkhî analizi

Abstract

Bu çalışmada faizli kredi kuruluşlarına bir alternatif olarak sunulan tasarrufa dayalı faizsiz finansman sistemlerini, Hanefi mezhebinin temel esasları ve akit yapıları çerçevesinde inceledik. Tasarrufa dayalı finansman modellerinin, finans piyasasına getirdiği yeni önerilerin uygulanabilirliğini ve katılımcıya sunduğu avantajları göstermeye çalıştık. Bu kapsamda ülkemizde uygulanan ilgili sistemlerin fıkhi tahlilini yaparak mezhep esasları ve yapısal akit şartları bağlamında mevcut akitlerin bütün koşullarını en ince ayrıntısına kadar değerlendirdik. Bu noktada özellikle mevcut sistem sözleşmelerinde, katılımcıya sunulan anlaşma koşullarının görünür taraflarından öteye, sistemi ayakta tutan hileli esasları ve hatta bazı noktalarda üstü örtülü olarak katılımcıyı aldatmaya yönelik uygulamaları tespit ettik. Nitekim mevcut sistemlerde Hanefi mezhebi açısından var olan yapısal bozukluklara, fasid koşullara, mezheb içerisinde akitlerin sıhhat ve fesat normlarına ve fasid akitlerin faiz niteliği taşıdığı esasına vurgu yaptık. Bu çalışmada ticari bir uygulamanın ve bir akdin, hukuki zeminini ve meşruiyet sahasını, özellikle İslam hukuku ilkelerine bağlı kalarak içtihadî bir zeminde illî/nedensel bir bakış açısıyla tahlil ettik ve öneri sunduk. Nitekim Hanefi mezhebinin oluşum normlarına bağlı kalarak takdirî fıkıh yöntemi ile mevcut akit yapısının, mezhep esaslarına tam bir mutabakat çerçevesinde caiz olması için şirket-i milk modelini oluşturduk.Bu çabamızla, günden güne gelişen ve değişen ticari sistemlerin, mezhep esaslarına bağlı kalınarak tahlil edilebileceğini ve olası durumlarda işlevsel ve uygulanabilir bir alternatif oluşturulabileceğini; hem temel naslara ve mezhep normlarına bağlı kalması gereken İslam hukukçularının hem de ticari piyasa aktörlerinin değerlendirmesine sunduk. Bu çalışmamızla, geliştiridiğimiz şirket-i milk siteminin akit yapısını, organizasyon işleyişini, yapısal esas şartlarını, akdi esaslardaki mütabak metnini, fesih koşullarını ve ardından ilgili akdin tali uygulamalarını bütün ayrıntılarıyla kaleme aldık. Anahtar Kelimeler: Şirket-i milk, elbirliği, tasarruf, finansman, faiz

In this study, we examined the savings-based interest-free financing systems offered as an alternative to interest-bearing credit institutions within the framework of the basic principles and contract structures of the Hanafi school. We attempted to depict the applicability of the new proposals that savings-based financing models bring to the financial market and the advantages they offer to the participant.In this context, we made a fiqh analysis of the relevant systems applied in our country and evaluated all the conditions of the existing contracts in the context of sect principles and structural contract conditions. At this point, beyond the visible sides of the agreement conditions offered to the participant, especially in the existing system contracts, we have identified the fraudulent principles that keep the system alive, and even implicitly deceiving practices targeting participant at some points.As a matter of fact, we have emphasized the structural defects, invalid conditions, the norms of valid and invalid within the sect, and on the principle that imperfect contracts have the nature of interest in the existing systems in terms of the Hanafi sect.In this study, we analyzed the legal ground and legitimacy field of a commercial practice and a contract, especially adhering to the principles of Islamic law, on a judgment basis, from an ill/causal point of view and submitted a suggestion.Thus, complying with founding principles of the Hanafi school, we have established the Shirkat-i Mulk model in order for the existing contract structure to be permissible within the framework of Hanafi doctrine consensus by means of discretionary jurisprudence method.With this effort, it is possible to analyze the commercial systems that develop and change day by day by adhering to the principles of the sect and that a functional and applicable alternative can be created in possible situations; We have presented it to the evaluation of both Islamic jurists and commercial market actors, who must adhere to the basic scriptural and sectarian norms.With this study, we have written down the contracting structure, organizational functioning, structural essential conditions, agreement text on the contractual principles, termination conditions and then the secondary practices of the relevant contract in all details of the Shirkat-i Mulk system that we have developed.Keywords: Shirkat-I Mulk, Cooperation, Saving, Financing, İnterest.