Bitlis ili yerleşim birimi adları (İl ilçe belde merkezi yerleşim birimleri)

Abstract

Konusu yer adlarını incelemek olan Yer Ad Bilimi, bir milletin kültürü ile coğrafyası arasındaki bağı ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bir milletin tarih boyunca yaşadığı toprakları işaret etmesi açısından da yer ad biliminin önemi büyüktür. Belli bir coğrafyada yaşayan insanların sahip oldukları kültür yapısını anlamak için oradaki yer adlarının incelenmesi önemlidir. İnsanların değerleri, inançları, yaşayış tarzları gibi kullandıkları dil de yerleşim birimi adlandırmalarında kendini gösterir. Bu bakımdan boyutu ne olursa olsun bir yerleşim birimini her yönüyle tanımanın en önemli yollarından biri de burada kullanılan yer adlarının çeşitli yönleriyle incelenmesidir.Bu çalışmada tarih boyunca birçok topluluğa ev sahipliği yapmış Bitlis ilinin il, ilçe ve belde merkezi yerleşim birimlerinin adlarının köken, yapı, anlam ve veriliş sebebi yönlerinden incelenmiştir. Toplamda 136 yerleşim birimi adının incelendiği bu çalışmada öncelikle yerleşim birimlerinin coğrafi konumu, sosyo-ekonomik yapısı, yapılaşma durumları, sakinleri, tarihi özellikleri ve demografik yapısı hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra söz konusu yerleşim birimi adlarını oluşturan kelimelerin ses bilgisi, şekil bilgisi, kelime ve kelime grubu bilgisi, köken bilgisi ve anlam bilgisi incelenerek söz konusu adın ad olduğu yerleşim birimine veriliş sebebi üzerinde durulmuştur. Çalışma kapsamında Bitlis il, ilçe ve belde merkezi yerleşim birimleri adlandırılırken tercih edilen dil, kelime ve tamlamalar adların yerleşim biriminin özellikleriyle ilgili olup olmadığı, bu adlandırmalarda ön plana çıkarılan yönleri gibi hususlar irdelenmiştir. Böylece Bitlis yer adları ile ilgili bütünsel bir değerlendirme yapılması sağlanmıştır. Dilbilimin yanı sıra başta halk bilimi olmak üzere tarih, coğrafya, sosyoloji gibi birçok bilime ait unsurları bünyesinde bulunduran çalışma, çok yönlülüğü ile zengin ve yararlı bir kaynak olacaktır.

Place Name Science, whose subject is to examine place names, reveals the link between the culture and geography of a nation. At the same time, place name science is of great importance in terms of indicating the lands where a nation has lived throughout history. In order to understand the cultural structure of people living in certain geography, it is important to examine the place names there. The language that people use, just like their values, beliefs and lifestyles, also manifests itself in the naming of settlements. In this respect, one of the most important ways of getting to know a settlement in all aspects, regardless of its size, is to examine the place names used here from various aspects.In this study, the names of settlements in province, districts and town centers of Bitlis province, which hosted many communities throughout history, were examined in terms of their origin, structure, meaning and reason for being given. In this study, in which a total of 136 settlements were examined, first of all, information about the geographical location, socio-economic structure, settlement status, residents, historical characteristics and demographic structure of the settlements was given. Then, the phonetic information, morphology, word and word group information, origin information and semantic information of the words that make up the names of the settlement unit in question were examined and the reason for giving the said name to the settlement unit was emphasized. Within the scope of the study, issues such as the preferred language, words and phrases, whether the names are related to the characteristics of the settlement, and the aspects highlighted in these naming while naming Bitlis province, district and town center settlements were examined. This way, a holistic evaluation of Bitlis place names was provided. In addition to linguistics, the study, which includes many sciences such as folklore, history, geography and sociology, will be a rich and useful resource with its versatility