15-18 yaş grubundaki ergenlerin problem çözme becerileri ve zorbalık davranışlarının çalışma durumu açısından incelenmesi

Abstract

Çocuk işçiliği günümüzün en önemli sorunlarından biridir ve milyonlarca çocuk ulusal yasalara ve uluslararası standartlara uygun olmayan koşullarda çalışmak zorunda kalmaktadır. Çalışmak; çocukların ve ergenlerin fiziksel, zihinsel, sosyal-duygusal gelişimlerinde geri kalmalarına neden olabilmektedir. Çalışan ergenler düşük benlik algısına sahip olabilmekte, okula devam etme konusunda aksamalar yaşamakta, okula devam eden yaşıtlarından farklı olarak, çoğu kez yaş ve gelişimlerine uygun olmayan ortamlarda çeşitli problemlerle karşı karşıya kalabilmektedirler. Özellikle problem çözme konusunda yetersizlikleri olan ergenler, içinde bulundukları yaşam ve çalışma koşullarının da etkisiyle zorbaca davranışlar gösterebilmektedir. Tezin amacı; mesleki eğitim merkezlerine devam eden çalışan erkek ergenler ile okula devam eden çalışmayan erkek ergenlerin problem çözme becerileri ve zorbalık davranışlarını karşılaştırmak, çeşitli etmenlerin etkilerini incelemek, problem çözme becerileri ile zorbalık davranışı arasında bir ilişki olup olmadığını belirlemektir. Çalışmada ergenlerin problem çözme becerilerini değerlendirmek amacıyla Heppner ve Petersen (1982) tarafından geliştirilen, Şahin, Şahin ve Heppner (1993) tarafından Türkçeye uyarlanan `Problem Çözme Envanteri` ile zorbalık davranışlarını değerlendirmek amacıyla Koç (2006) tarafından geliştirilen `Öğrenci İlişkileri Tutum Ölçeği` kullanılmıştır. Araştırmaya katılan çalışan ve okula devam eden ergenler hakkında çeşitli bilgileri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından oluşturulan bilgi formu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, çalışan ergenlerin problem çözme becerilerine ilişkin bulgulara bakıldığında problem çözme becerilerinin yaşa, doğum sırasına ve evde dayak yeme durumuna göre farklılaşmadığı; kardeş sayısına, anne çalışma durumuna, istenmeyen bir davranış sergilediğinde ailesinin tepkisine, ailede çocuğun düşüncesine önem verilme durumuna ve ergenlerin hayatıyla ilgili konularda söz hakkına sahip olma durumuna göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Okula devam eden ergenlerde ise problem çözme becerilerinin doğum sırasına, kardeş sayısına ve hayatıyla ilgili konularda söz hakkına sahip olma durumuna göre farklılaşmadığı saptanmıştır. Okula devam eden ergenlerde yaşa, anne çalışma durumuna, istenmeyen davranışlar karşısında ailenin tepkisine, evde dayak yeme durumuna ve ailede çocuğun düşüncesine önem verilme durumuna göre farklılık tespit edilmiştir. Çalışan ergenlerin akran zorbalığına ilişkin sonuçları incelendiğinde; akran zorbalığının yaşa, doğum sırasına, kardeş sayısına, annenin çalışma durumuna ve istenmeyen davranış karşısında verilen tepkiye göre farklılaşmadığı görülmektedir. Evde dayak yeme durumuna, ailede düşüncelerine önem verilme durumuna ve hayatıyla ilgili konularda söz hakkına sahip olma durumuna göre farklılaştığı görülmektedir. Okula devam eden ergenlerin akran zorbalığı davranışları incelendiğinde; akran zorbalığı davranışlarının kardeş sayısına, istenmeyen davranış karşısında verilen tepkiye, evde dayak yeme durumuna, ailenin çocuğun düşüncelerine önem verme durumuna ve hayatıyla ilgili konularda söz hakkına sahip olma durumuna göre farklılaşma görülmezken, yaşa, doğum sırasına ve anne çalışma durumuna göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Çalışan ergenlerde öğrenci ilişkileri tutum ölçeğinin zorba kişilik alt boyutu ile problem çözme envanterinin planlı yaklaşım alt boyutu arasında; kendine güven alt boyutu ile problem çözme envanterinin düşünen, değerlendirici, kendine güvenli ve planlı yaklaşım alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Okula devam eden ergenlerde ise öğrenci ilişkileri tutum ölçeğinin zorba kişilik alt boyutu ile problem çözme envanterinin kendine güvenli ve planlı yaklaşım alt boyutları arasında; kendine güven alt boyutu ile problem çözme envanterinin aceleci yaklaşım alt boyutu arasında pozitif yönde anlamlı ilişki ortaya konmuştur. Çalışmanın bulguları ışığında alana katkı sağlayacağı düşünülen öneriler sunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Çalışan, Ebeveyn, Ergen, Problem Çözme, Zorbalık.

Child labor is one of the most important concerns of the today's world and millions of children are obliged to work under the conditions that do not conform to the international standards and national laws. Working at a place causes children and adolescents to stay behind their pyhsical, mental, social-emotional developments. Working adolescents can have sense of low self-esteem, and can have failures in attending the lectures at school, and come up against various problems at the environments not convenient to their age and developments. Especially, the adolescents who are incapable of solving their inadequacies can behave tyrannously owing to the life and working conditions they are experiencing. The aim of this thesis is to compare problem solving skills and the bullying behaviours of the male adolescents who are working at the vocational training centre and who are not working at a place but going to school, and also to determine whether there is a relation between problem solving skills and bullying behaviors. In this study,`Problem Solving Inventory` was used to in order to evaluate the problem solving skills of adolescents which was developed by Heppner and Petersen (1982), and adapted to Turkish by Şahin, Şahin and Heppner (1993) and also `Student Relations Attitude Scale` was used which was developed by Koç (2006) in order to evaluate their bullying behaviours. A verse form prepared by the researcher was used to gather information about the adolescents who participate in the study, work and go to school.As a result of this research, when the problem solving skills of the adolescents are taken into consideration, it was determined that problem solving skills do not differ according to age, birth order, and children exposed to violence at home; furthermore it was determined that problem solving skills differ according to the number of siblings, working conditions of mother, when an unappropriate behaviour shown, reaction of the parents, giving credence to the children's opinions in the family, adolescents' right to speak at home. Moreover, it was observed that problem solving skills of the adolescents who keep going to school do not differ according to the birth order, number of siblings, their right to speak about their lives; however, they differ according to age, working condition of mother, when an unappropriate behaviour shown, reaction of the parents, giving credence to the children's opinions in the family and children exposed to violence at home.When the results of the peer victimization of the adolescents is analyzed, it does not differ according to age, birth order, number of siblings, working conditions of mother, and reaction to the unexpected behaviours. it differs according to the children exposed to violence at home, giving credence to the children's opinions in the family,their right to speak about their lives. when the peer victimization of adolescents who go to school is taken into account, peer victimization does not differ according to number of siblings,reaction to the unexpected behaviours, children exposed to violence at home, giving credence to the children's opinions in the family,their right to speak about their lives. It differs according to age, birth order, and working conditions of mother.It was determined that there is a positive relation between bullying personality sub dimension of student relation attitude scale at the working adolescents and planned approach of problem solving inventory. also there is a positive relation between self confidence sub dimension and thinking, critical, self confident, planned approach sub dimensions of problem solving inventory. On the other hand, regarding the adolescents who keep their education at school,there is a positive relation between bullying personality sub-dimension of the student relation attitude scale and self confident, planned approach sub dimensions of problem solving inventory; and also it was observed that there is a reasonable relation between quick tempered approach sub-dimension of problem solving inventory and self confident sub-dimension. In the light of these data, suggestions have been offered to contribute to the field. Key Words: Adolescent, Bullying, Parent, Problem Solving, Working,