Çelebioğlu Abdülhalim Hakkı'nın Atalar Sözü Mecmuası (Lâm-Mîm maddeleri): Metin-tahkik-dizin

Abstract

Geçmişten günümüze gelen yazılı ve sözlü birçok kaynakta karşımıza çıkanatasözü ve deyimler geçmişimizin en değerli taşıyıcılarıdır. Birçok eseriçerisinde karşımıza çıkan atasözü ve deyimler özellikle OsmanlıDevleti'nin son dönemlerinde birçok derleme eserin yazıya geçirilmesineimkân sağlamıştır. Bu derlemelerden biri de çalışmamıza konu olan TürkDil Kurumu Kütüphanesine Etüt/104-1 ve Etüt/104-2 numaralarıyla veAtalar Sözü adıyla kayıtlı bulunan Çelebioğlu Abdülhalim Hakkı'nın ikiciltlik yazma eseridir. Çalışma; Giriş'ten sonra İnceleme ve Metin adlı ikibölüm ile Dizin ve Sonuç kısımlarından oluşmaktadır.Atalar Sözü Mecmuası, Arap harfleri temelli olup Osmanlı elifbasıylayazılmış el yazması bir derlemedir. Eserin metin kısmı atasözü, deyim, dua,kargış, vecize, mısra ve beyit gibi yapılardan oluşan madde başları, maddebaşlarında geçen kelimeler ile ilgili açıklamalar ve madde başlarının geçtiğialıntılardan oluşmaktadır. Bu çalışmada madde başları, madde başları ileilgili açıklamalar ve alıntılar tespit edilip madde başları ve müellife aitaçıklamalar Türkiye Türkçesine aktarılmış; alıntılar ise çeviri yazıylakaydedilmiştir. Alıntılar ilgili kaynaklar, içerisinde incelenmiş ve farklılıklardipnotlarda gösterilmiştir. Türkiye Türkçesinde kullanılmayan kelimelerinanlamları verilmiş ve kelimelerin yazmadaki farklı imlaları gösterilerekgerekli yerlerde açıklamalar yapılmıştır. Son olarak da eserdenfaydalanmayı kolaylaştırmak adına Latin harfi temelli bir dizin oluşturulmuşve alıntı sıklığı da belirtilmiştir.Anahtar Kelimeler: atasözü, deyim, derleme, Osmanlı Türkçesi, Çelebioğlu Abdülhalim Hakkı

The proverbs and idioms that we encounter in many written and oral sourcesfrom the past to the present are the most valuable carriers of our past. Theproverbs and idioms that we encounter in many works, especially in the lastperiods of the Ottoman state, allowed many compilations to be writtendown. One of these compilations is the Turkish Language Institution, whichis the subject of our study. It is a two-volume manuscript of ÇelebioğluAbdülhalim Hakkı, which is registered in the library with the numbersEtude/104-1 and Etude/104-2 and the name of Ancestral Word. The studyconsists of five parts: Introduction, review, text, index and conclusion.The ancestral word magazine on Arabic letters and is written in Ottomanalif alphabet and is a manuscript compilation. The text of the work consistsof headlines such as proverbs, idioms, prayers, confused aphorisms, versesand couplets, explanations about the words at the beginning of the articleand quotations in which the head of the article is mentioned. In this study,explanations and quotations about the headlines were determined, and theheadlines and explanations of the author were transferred to Turkish: thequotations were recorded with a translated text. The quotations wereexamined in the relevant sources and the differences were shown in thefootnotes. The meanings of the words not used in Turkish were given andExplanations were made where necessary by `showing the differentspellings of the words in writing. Finally, an index based on Latin letterswas created in order to make it easier to benefit from the work, and thefrequency of citations was also specified.Key Words: proverbs, sayings, compilation, Ottoman Turkish, Çelebioğlu Abdülhalim Hakkı