Compendiosum Lexicon Latino-Turcico-Germanicum adlı sözlüğün söz varlığının incelenmesi (H-M)

Abstract

Dilbilimciler tarafından geçmişten günümüze kadar çeşitli dilincelemeleri yapılmış ve bu inceleme çalışmalarının önemli bir kısmınısözlükler oluşturmuştur. Sözlükler ise eskiden beri pek çok ihtiyacın ürünüolarak karşımıza çıkmıştır. Yeni bir dil öğrenme, dinî ya da ticari etkileşimlerbu ihtiyaçların başında gelmiştir. Temelinde insanlar arasındaki anlaşmayısağlama, bilgiye ve eğitime ulaşma amaçlarının bulunması sözlükçülükçalışmalarının kapsam ve içeriklerinin farklılaşarak yaygınlaşmasınısağlamıştır. Çalışmaya konu olan sözlüğümüz de 17. yüzyıldan itibarenyazılmış olan pek çok sözlük gibi çok dilli sözlük olarak hazırlanmıştır. Çalışmada, Alman Dilbilimci Johann Christian Clodius'un hazırlamışolduğu Compendiosum Lexicon Latino-Turcico-Germanicum adlı sözlüğünsöz varlığı ele alınmıştır. Clodius, 18. yüzyılda yaşamış ve Almanya'daTürkçe dersler vermiş bir dilbilimcidir. Üzerinde çalıştığımız sözlük, Latincemadde başlarına Türkçe ve Almanca karşılıklar vererek hazırlanmış ve 1882sayfadan oluşmuş üç dilli bir sözlüktür. Çalışmada, sözlüğün H-M maddebaşları ele alınarak Latince-Türkçe karşılıkları incelenmiştir. Çalışma, üçbölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm `Dil ve İmla`, ikinci bölüm `Latince Türkçe Sözlük`, üçüncü bölüm ise `Türkçe Sözlük` bölümüdür. `Dil ve İmla` bölümünde, ses ve şekil özelikleri incelenmiştir. `Latince- Türkçe`sözlük bölümünde; Latince sözcüklerin Türkçe karşılıkları, Latin harfliyazılışları ve Arap harfli yazılışlarıyla beraber transkripsiyonlu bir şekildeverilip günümüz Türkçesine aktarımı yapılmıştır. `Türkçe Sözlük`bölümünde; Latin harfli madde başları kaldırılmış, kelimeler alfabetik olaraksıralanmış ve madde başlarının kökeni incelenmiştir. `Sonuç` kısmında iseçalışmayla ilgili tespitlerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Compendiosum Lexicon Latino-TurcicoGermanicum, söz varlığı, transkripsiyon metni, üç dilli sözlük.

Various language studies have been conducted by linguists from past topresent, and dictionaries have formed an important part of these studies.Dictionaries, on the other hand, have emerged as the product of many needssince ancient times. Learning a new language, religious or commercialinteractions were at the top of these needs. The fact that it aims to reachagreement between people and to reach information and education on its basishas enabled the scope and content of lexicography studies to become morewidespread. Our dictionary, which is the subject of the study, has beenprepared as a multilingual dictionary like many dictionaries written since the17th century.In the study, the vocabulary of the dictionary named CompendiosumLexicon Latino-Turcico-Germanicum prepared by the German LinguistJohann Christian Clodius is discussed. Clodius is a linguist who lived in the18th century and taught Turkish in Germany. The dictionary we are workingon has been prepared as a trilingual dictionary, Latin-Turkish and German,and the dictionary consists of 1882 pages. In the study, the Latin-Turkishequivalents of the dictionary were examined by considering the H-Mheadings. The study consists of three parts. The first part is `Language andSpelling`, the second part is `Latin-Turkish Dictionary`, and the third part is`Turkish Dictionary`. Spelling in the `Language and Spelling` section; wereexamined according to their phonetic, morphological and Old Anatolian Turkish features. In the `Latin-Turkish` dictionary section, the Turkishequivalents of the Latin words were given in transcription together with theirLatin letters and Arabic letters and transferred to today's Turkish. In the`Turkish Dictionary` section, the headings in Latin letters were removed, thewords were listed alphabetically and the origin of the headings was examined.In the `Conclusion` part, determinations related to the study were made.Keywords: Compendiosum Lexicon Latino-Turcico- Germanicum, vocabulary, transcription text, trilingual dictionary.