Türkiye'de Jeopark Eğitimi Açısından Farklı Öğretim Programlarının İncelenmesi

Abstract

Dünyada son 30 yılda doğa eğitimlerine yeni bir kavram olarak jeopark girmiştir. Jeoparklar, dünya jeolojik ve jeomorfolojik mirasını yok olmasını engellemek ve gelecek kuşaklara bir miras olarak bırakmak amacıyla geçmişteki doğa koruma programlarını da dikkate alarak amaçlarını oluşturmuştur. Jeoparklar, koruma, eğitim, sürdürülebilir kalkınma ve jeoturizm esasları üzerine kurulmuş ve gelişmiştir. Günümüzde dünyanın farklı yerlerinde jeopark eğitimine ülkelerin müfredatlarında sıklıkla yer verilmektedir. Türkiye'de ise jeopark kavramı hem yasal mevzuatta yer almamakta hem de jeopark eğitimi ile ilgili doğrudan eğitsel bir yaklaşım bulunmamaktadır. Bu tezde Türkiye'deki üç eğitim programı incelenerek mevcut durum doğa bilimleri açısından değerlendirilmiştir. Bu araştırmanın temel amacı Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca onaylanmış 2018 Coğrafya, Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri dersleri öğretim programlarındaki kazanımların jeopark eğitimi açısından programdaki ağırlığını saptayıp ileriye dönük öneriler geliştirmektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup doküman incelemesi yapılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Genel bir çerçevede oluşturulan kodlama ile içerik analizi yapılmıştır. Yani, veriler analiz edilmeden önce genel bir kavramsal yapı oluşturulmuş ancak kodlama esnasında da yeni kodlar ortaya çıkarılarak listeye dâhil edilmiştir. Coğrafya, Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri dersleri her sınıf düzeyi için jeopark eğitimi ile ilişkilendirilerek tema, kategori, kavram kodlarına göre taranmış ve özetlenmiştir. Terimleri dijitalleştirmek ve görselleştirmek için Microsoft Excel ve MAXQDA 20 Analytic Pro paketi kullanıldı. Veriler yüzde ve frekanslarla yorumlanarak tablo ve grafiklerle sunulmuştur. Sonuç olarak `Coğrafya Öğretim Programı`nda yer alan 130 kazanımın 24'ü jeopark eğitimi ile ilgili terimlerdir. Buna göre jeopark eğitimi ile ilişkili olabilecek kazanımlar, toplam kazanımın %18,46'sıdır. `Sosyal Bilgiler Öğretim Programı`nda yer alan 131 kazanımın 12'si jeopark eğitimi ile ilgili terimlerdir. Buna göre jeopark eğitimi ile ilişkili olabilecek kazanımlar, toplam kazanım sayısının %9,16'sı kadardır. `Fen Bilimleri Öğretim Programı`nda 302 kazanımdan 23'ü jeopark eğitimi ile ilgili terimlerdir. Buna göre jeopark eğitimi ile ilişkili olabilecek kazanımlar, toplam kazanım sayısının %7,61'i kadardır. Jeopark kavramı; Coğrafya, Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri öğretim programlarında doğrudan kavram olarak bulunmamaktadır. Ayrıca jeopark eğitimiyle ilgili dolaylı yönden ilişki kurulabilecek ünite, öğrenme alanı, konu alanı, etkinlik ve kazanımlar yetersiz kalmıştır. Bu bağlamda Coğrafya, Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri öğretim programlarında jeopark, jeolojik miras, jeo-koruma gibi birçok kavramlara doğrudan her kademe ve sınıf düzeyine göre programlarda yer verilmelidir. Jeopark eğitimi odaklı bu tez çalışması hem alanyazına katkı sağlayacaktır hem de ilkokul, ortaokul ve ortaöğretim kademelerinde jeopark eğitiminde ihtiyaç duyulan özgün içerikli çalışmalara zemin oluşturacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Eğitim, Jeopark, Jeo-eğitim, Öğretim Programı

In the last 30 years, geopark has entered nature education as a new concept in the world. Geoparks have formed their goals considering nature conservation programs in order to prevent geological and geomorphological legacy of the world from disappearance and to leave them as legacy. Geoparks have improved and are based on conservation, education, sustainable development and geotourism. Today, Geopark education is often included in curriculum of countries in different part of the world. Geopark conception does not exist in legal legislation and there is no direct educational approach in Turkey. With this awareness, three educational programs were examined in Turkey and the current situation was evaluated in terms of natural sciences. The major goal of this research is to determine the weight of the contents of geography, social studies and science, which were approved by the head of Turkish education board in 2018 from the point of geopark education and to improve proposal for the future. Qualitative research method was used in the study and document analysis was carried out. The acquired data have been assessed by content analysis. Content analysis was carried out with coding established in a general framework. That is to say, a general hypothetical structure was formed before the data has been analyzed, however during coding new codes were revealed and added to the list. Geography, social studies and sciences have scanned and summarized according to themes, categories, concept codes by being associated with geopark education for the levels of every class. To digitize and visualize the terms, Microsoft Excel and MAXQDA 20 Analytic Pro package were used. The data were interpreted with percentages and frequencies and presented with tables and graphics. As a result, 24 of the 130 acquisitions in the geography curriculum are terms related to geopark education. Accordingly, the number of achievements that can be associated with geopark education is 18.46% of the total number of achievements. 12 of the 131 acquisitions in the Social Studies curriculum are terms related to geopark education. Accordingly, the gains that may be related to geopark education are 9.16% of the total number of gains.23 of the 302 outcomes in the Science curriculum are terms related to geopark education. Accordingly, the gains that may be related to geopark education are 7.61% of the total number of gains. The term geopark is directly used in geography, social studies and science programs. In addition units, subjects, activities, learning domain and acquisitions are inefficient. In this context, geopark should be in geography, social studies and science programs with terms like geologic legacy and geologic protection. This dissertation work focused on geopark education will contribute to both the literature and will form the basis for original content studies needed in geopark education at the primary, secondary and secondary levels. Keywords: Education, geopark, geo-education, curriculum