Âdâbu'l-Harb ve'Ş-şeca'a adlı eserin ilk yedi bölümünün çevirisi ve değerlendirmesi

Abstract

Fahr-i Mudebbir tarafından `Âdâbu'l-Harb ve'ş-Şecâ'a` olarak adlandırılan eser Delhi Türk Sultanlığı hükümdarı Şemseddin İltutmuş'a ithaf edilmiştir. Eserin tamamlanma tarihi tam olarak bilinmese de Şemseddin İltutmuş'un hükümdarlığı sırasında (1210-1236) yazıldığı düşünülmektedir. Başta Gazneliler olmak üzere çağdaşı olan Türk devletlerinin ordularına ilişkin kapsamlı bilgiler aktarması nedeniyle, Türk Harp Tarihi için önemi haiz bir eserdir. Bahru'l-Ensab adlı eserinde Gazne'nin önde gelen âlimlerinden öğrenim gördüğünü ifade eden yazar, iyi bir din eğitimi almasına karşın bizzat savaşlara katılması nedeniyle savaş, ordu, ordunun sevk ve idaresi ile diplomasi üzerine, şer'i hükümleri yok saymadan ideal olanın dışına çıkıp, sahadaki gerçekliği göz önünde tutarak yönlendirmeler yapıp, tavsiyelerde bulunmasıyla savaş ve savaş sanatı üzerine eser kaleme alan fıkıhçılardan ayrılmaktadır. Giriş ve dibace bölümleri dışında 34 bölümden oluşan eserin, tezimizin de konusunu teşkil eden ilk yedi bölümünün altısı devlet idaresi üzerine tavsiyelerin yer aldığı bir tür `Nasihatnâme` niteliği taşımakta ve hükümdarlar için ideal olan gösterilmektedir. Yedinci bölümde hangi durumlarda savaşa girişileceğine dair teorik bir giriş yapmaktadır.Müellif, devlet idaresi konusunda verdiği tavsiyelerini İslam- İslam öncesi dönemin önde gelen şahsiyetlerinin hayatlarından örneklerle destekleyerek tarihi bilgiler aktarmaktadır. Devlet idaresine ilişkin, kurumların işleyişinden ziyade ideal olanın izini süren yazar, hangi kurum ve makam için hangi niteliklerin gerekli ve yararlı olacağı üzerine yol gösterir. Eser Gazneliler, Selçuklular, Karahanlılar, Gurlular ve Hindulara ilişkin dikkat çekici bilgiler yer almaktadır. Eserde hükümdarların kullandığı silahlardan, silahların nasıl imal edildiği, çeşitli orduların savaş düzenleri, savaş araçlarının nasıl kurulacağı, kuşatma yöntemleri, istihbarat faaliyetleri, at eğitimi, hastalıkları ve tedaviler gibi savaşa ilişkin birçok konu yazar tarafından çizilen şekillerle desteklenerek okuyucuya aktarılmaktadır.

The work called as ` Ādāb al-ḥarb wa'l-šajā` written by Fakhr-i Mudabbir was dedicated to the ruler of Delhi Turkish Sultanate Shamsaddin Iltutmish. Although the exact date of completion of the work has yet to be unknown, it is thought to have been written during the reign of Shamsaddin Iltutmish (1210-1236). It is an important work in terms of Turkish War History, as it conveys comprehensive information on the armies of contemporary Turkish states, especially about the Ghaznavids. In his work titled as Baḥr al-ansāb, the author stated that he was educated by prominent scholars of Ghazni. Although he received a good religious education, he personally participated in wars, on war, the army, the management and administration of the army, and diplomacy distinguishes himself from the jurists who wrote works on the art of war and martial arts, giving directions and advising by considering the reality in the field. Apart from the introduction and preface sections of the book, the work consists of 34 chapters six of the first seven chapters, which constitute the subject of our thesis, are a kind of `Advice` in which recommendations on state administration take place and are shown as ideal for rulers. In the seventh chapter, he makes a theoretical introduction about under what circumstances war will be undertaken.The author provides historical information by supporting his advice on state administration via some examples from the lives of prominent figures of the pre-Islamic and Islamic period. The author who traces the ideal rather than the functioning of the institutions regarding the state administration, guides on which qualifications will be necessary and beneficial for institution and office. The book contains remarkable information about the Ghaznavids, Seljuqs, Karakhanids, Ghurids and Hindus. In the work, many issues related to war such as the weapons used by the rulers, how the weapons were manufactured, the war orders of various armies, how to set up war vehicles, methods of siege, intelligence activities, horse training, diseases and treatments, are conveyed to the reader with the figures drawn by the author.