Gazâlî ve İbn Rüşd'ün te'vil anlayışları bağlamında âlemin kıdemi

Abstract

Tehâfüt geleneği İslam düşünce tarihinde büyük tartışmalara sebep olmuş bazıkesimlerde ise felsefeye karşı olumsuz tutumun gelişmesinde öncülük etmiştir. Bununzemininde Gazâlî'nin Tehâfütü'l-Felâsife adlı eserinde `üç mesele`de filozofları küfürlesuçlaması yer almaktadır. Filozoflara yapılan bu suçlama ardında büyük etkiler bırakantartışma geleneğinin oluşmasına zemin hazırlamıştır.Gazâlî'nin Tehâfütü'l-Felâsife ve el-Münkız adlı eseri dışında te'vil ile alakalıeserlerini incelediğimizde onun küfürde aceleci davranmadığı ve filozoflara karşı katıtutum beslemediği görülmektedir. Özellikle Gazâlî'nin oluşturduğu te'vil anlayışındakiyumuşak tutum ile Tehâfüt'te filozofları küfürle suçlayan tavır arasında görülentutarsızlık bizi bu konuyu araştırma noktasında cezbetmiştir. Bu nedenle çalışmamızdaâlemin kıdemi bağlamında bu meseleyi tanıtmaya gayret gösterdik.Birinci bölümde Gazâlî'nin ele aldığı âlemin kıdemi meselesini filozoflarıngörüşlerini de dikkate alarak açıklamaya çalıştık. Ardından İbn Rüşd'ün itirazlarınıaktardık. İkinci bölümde Gazâlî ve İbn Rüşd'ün te'vil anlayışlarını tanıttık. Son olaraküçüncü bölümde, Gazâlî'nin âlemin kıdemi meselesine yönlendirdiği eleştirilerin, İbnRüşd'ün itirazları çerçevesinde, kendi te'vil anlayışı ile uyumunu karşılaştırdık vefilozofları küfürle suçlamasındaki nedenleri bulmaya çalıştık.Anahtar Kelimeler: Gazâlî, İbn Rüşd, Tehâfütü'l-Felâsife, Te'vil, Felsefe, Kıdem, Din

The tradition of `Tahafut` has caused great controversy in the history of Islamicthought, and it has pioneered the development of negative attitudes towards Islamicphilosophy in some groups. Based on Ghazali's accusation of `kufr` in the three issues inhis work called Tehâfütü'l-Felâsife. This accusation against Islamic philosophers pavedthe way for a tradition of debate, which left an impact behind.When we examine al-Ghazâlî's works related to ta'wil apart from his work calledTehâfut al-Felâsifah ve al Munḳıẕ, it is seen that he did not act hastily in accusation of`kufr` and did not adopt a rigid attitude towards Islamic philosophers. In particular, theinconsistency between the soft attitude in the understanding of ta'wil created by Ghazâlîand the attitude, that accusation Islamic philosophers of `kufr` in Tehâfut has attracted usto research this subject. Therefore, in our study, we tried to introduce this issue in thecontext of the eternity of the world.In the first part, we tried to explain the eternity of the world, which Ghazâlî dealtwith, by taking into account the Islamic philosophers' views. Then we expressed IbnRushd's contests. In the second part, we introduced Ghazâlî and Ibn Rushd'sunderstanding of ta'wil. Finally, in the third chapter, we compared the compatibility ofal-Ghazâlî's criticisms on the issue of the eternity of the world with his views of ta'wil,within the framework of Ibn Rushd's objections. We also tried to find out the reasons whyhe accusation Islamic Philosophers of `kufr`.Key Words: al-Ghazâlî, Ibn Rushd, Tahâfût al-Falâsifah, Te'wil, Phlosophy, Eternity, Religion