Neolitik çağdan erken tunç çağı sonuna kadar Anadolu'da Token olarak tanımlanan buluntular

Abstract

Arkeolojik veriler Neolitik Çağ'da ihtiyacından fazlasını üretmeye başlayan insanoğlunun, bilişsel zekası ile elinde bulunan kaynakları kıt zamanlarda kullanmak amacıyla muhafaza etme ve yönetme yetisine de sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Arkeoloji biliminde küçük buluntu grupları içerisinde değerlendirilen `hesaplama/calculi taşı`, `sayaç`, `jeton` vb. gibi çeşitli tanımlamalarla yer alan tokenler, M.Ö. 10.binyıldan itibaren başta Yakındoğu coğrafyası olmak üzere Batı Asya'ya kadar birçok yerleşimde araştırmacıların karşısına çıkmıştır. İnsanoğlunun yaşam biçiminde birçok değişimi barındıran Neolitik Çağ'da, sosyal karmaşıklığın ve uzmanlaşmış ekonomilerin gelişimi ile kayıt tutma ihtiyacı da ortaya çıkmıştır. Yakındoğu arkeolojisinde karşılaşılan token topluluğunun ilk ortaya çıktıkları Neolitik Çağ başlangıcından itibaren geometrik biçimleri ile temsil ettikleri metaları sayma, kayıt altına alma işlevini üstlendikleri varsayılmaktadır. Kilin yaygın kullanımıyla birlikte bilinçli üretilen geometrik biçimleri ile 4000 yılı aşan zaman dilimi içerisinde ekonomik faaliyetlerin bir elemanı olarak kabul görmüştür. Bu çalışmada öncelikle `token` olarak tanımlanan buluntuların Yakındoğu arkeolojisinde elde edilen bulgular ışığında gelişimi ve işlevleri, Anadolu'dan Yakındoğu'ya ve günümüz İran topraklarına kadar geniş bir coğrafyada ortaya çıkan buluntuların 4000 yılı aşkın bir zaman aralığında aynı işlevle kullanım görüp görmedikleri ortaya koyulmuştur. Anadolu coğrafyasında da karşılaşılan eserlerin ilk ortaya çıktıkları Neolitik Çağ'dan kullanımdan kalktığı varsayılan Erken Tunç Çağı sonuna kadar gelişimi araştırılarak, açığa çıkarıldıkları bağlamlar (konteksler) ışığında Anadolu arkeolojisinde zamansal ve bölgesel benzerlikler/ farklılıklar değerlendirilmiştir. Ayrıca buluntu grubunun ilk ortaya çıktığı Yakındoğu arkeolojisi ile benzerlikleri/farklılıkları takip edilmeye çalışılarak, `token` olarak tanımlanan buluntuların Anadolu arkeolojisindeki yeri değerlendirilmeye çalışılmıştır

Archaeological data have revealed that man who started to produce things more than necessary in the Neolithic Age, possess the capability to preserve and manage the resources in order to use them in times of scarcity based on cognitive skills.Tokens identified variously such as `calculation / calculi stone`, `counter`, `coin` etc. which are evaluated in small groups of findis in archeology have been unearthed by researchers in many settlements, especially in the Near East geography, as well as in Western Asia since the 10th millennium BC. In the Neolithic Age, which involves many substantial changes in the lifestyle of human beings, the need to keep records has emerged with the development of social complexity and specialized economies. It is assumed that the token clusters found in the Near East archeology has undertaken the function of counting and recording the commodities they represent with their geometrical forms since the beginning of the Neolithic Age when they first appeared. Due to widespread use of clay and their consciously produced geometrical forms, the tokens have been recognized as an element of economic activities in a period of more than 4000 years. In this study, first of all, the development and functions of the finds defined as `tokens` in the light of the findings obtained in the Near East archeology, and whether the finds that have emerged in a vast geography from Anatolia to the Near East and today's Iran have been used with the same function in a period of more than 4000 years have been investigated. The development of the artifacts encountered throughout Anatolia from the Neolithic Age when they first appeared until the end of the Early Bronze Age when they are supposed to be out of use, has been scrutinized, and the temporal and regional similarities / differences in Anatolian archeology have been evaluated in the light of the contexts in which they are unfolded. In addition, by trying to trace the similarities / differences with Near Eastern archeology where the group of finds first emerged, the place of the finds defined as `tokens` in Anatolian archeology has been attempted to be evaluated.