Erken Türk-Macar ilişkilerinde Onogur meselesi

Abstract

XIX. yüzyıldan itibaren yapılan bilimsel çalışmalarda, Macarların yazılı kaynaklarda Türklere benzer bir şekilde tasvir edilmesinden ve özellikle kaynaklarda geçen Türk, Hun, Ungri gibi yabancı adlandırmalarıyla birlikte Macarcadaki Eski Batı Türkçesi sözcüklerden yola çıkılarak, onların 895'ten önce Türklerin hakimiyeti altında yaşadıkları ve Eski Batı Türkçesi sözcüklerin bunun sonucunda ödünçlendiği düşünülmüştür. Dahası başlangıçta onların Türk kökenli oldukları iddiası dahi ortaya atılmıştır. Fakat Macarların yazılı kaynaklarda geçen bu kavim adları onların uzun süre Türk hâkimiyeti altında yaşamalarından değil, Türklerin ağırlıklı olarak yaşadıkları coğrafyalarda görülmelerinden ve kronik yazarlarının görüş alanına bu bölgelerde girmelerinden kaynaklanmaktadır. Macarların Slav ve Batı kaynaklarında geçen `Ungri` adı genelde Onogurlar ile ilişkilendirilmektedir. Her ne kadar bu ad en eski Türk kavimlerinden biri olup Karadeniz-Hazar steplerinde yaşamış olan Onogurlara ait olsa da, özellikle batı kaynaklarında VII. yüzyılda Karpat Havzası'na göç eden Onogur-Bulgarlardan sonra yine bu bölgede yaşayan Avarlar için de kullanılmıştır. Macarlar 895 yılında Karpat Havzası'nı fethettikten sonra ise onların en sık kullanılan adlandırmalarından biri hâline gelmiştir.

Due to the fact that the Hungarians were described as similar to the Old Turks in the written sources, since the 19th century scientific studies has presumed that the Hungarians lived under the domination of the Turks before 895 and consequently borrowed words from Old Turkic; especially based on foreign namings (Hun, Turk, Ungri etc.) in the written sources and the West Old Turkic words in Hungarian. Moreover, early studies even presumed that the Hungarians were of Turkic origin. However, the tribal names that are used to refer to the Hungarians in the western sources are not because of they were under the supremacy of the Turks; but because they entered the periphery of the chroniclers in regions where the Turks lived predominantly. The Hungarians' exonym `Ungri` is associated with the Onogurs, especially in Slavic and Western European sources. Even though this ethnonym belongs to the Onogurs, one of the oldest Turkic peoples who had lived in the Pontic-Caspian steppe; in western sources it is predominantly used to refer to the Avars who lived in the Carpathian Basin after the Onogur-Bulgars who migrated to the same area in the 7th century. It has become one of the most frequent namings of Hungarians in Western European sources, after they conquered the Carpathian Basin in 895.