Anonim ortaklıklarda yeni pay alma (rüçhan) hakkının kısıtlanması ve devri

Abstract

Bu çalışma, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 461. maddesinde düzenlenen ve `yeni pay alma hakkı` ya da `rüçhan hakkı` olarak adlandırılan pay sahipliği hakkını konu almaktadır. Maddeye göre her pay sahibi, anonim ortaklıkta ihraç edilen yeni paylardan öncelikli olarak alma hakkını haizdir. Pay sahibi bu hakkını kendi adına kullanabileceği gibi, üçüncü kişiye de devredebilir. Ayrıca Kanun, yeni pay alma hakkının belirli koşullar altında kısıtlanmasına (sınırlandırılmasına veya tamamen kaldırılmasına) izin vermektedir. Bu takdirde pay sahibi haktan yararlanamaz. Çalışmanın birinci kısmı yeni pay alma hakkının kısıtlanmasıyla ilgilidir. Burada öncelikle farklı kısıtlama türleri açıklanmış, daha sonra kısıtlamanın hukuka uygun olabilmesi için uyulması gereken kurallar incelenmiştir. Bu bağlamda özellikle haklı sebep kavramı, eşit işlem ilkesi ve hakların sakınılarak kullanılması ilkesi ele alınmıştır. Ayrıca hukuka aykırı kısıtlamanın yaptırımı araştırılmıştır. Konu halka açık anonim ortaklıklar ve şirketler topluluğu yönünden de incelenmiştir. Çalışmanın ikinci kısmı ise yeni pay alma hakkının devri konusuna ayrılmıştır. Bu kısımda hakkın kısmen veya tamamen devrine, yeni pay alma kuponlarına ve halka açık anonim ortaklıklar yönünden Borsa İstanbul Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı'na değinilmiştir. Bu incelemeler yapılırken Türk hukuku yanında, maddenin çeşitli yönlerden mehazı olarak kabul edilebilecek Avrupa Birliği hukuku, İsviçre hukuku ve Alman hukukundan da yararlanılmıştır.Anahtar Kelimeler: Yeni pay alma hakkı, rüçhan hakkı, önerilmeye muhatap olma hakkı, sermaye artırımı, sınırlandırma, kaldırma, sulandırma, haklı sebep, şirket menfaati, eşit işlem ilkesi, hakların sakınılarak kullanılması ilkesi, yeni pay alma kuponu, rüçhan hakkı kupon pazarı.

The subject of this study is the right of pre-emption, which is regulated in the Article 461 of Turkish Commercial Code (TCC). According to the Code, each shareholder has priority to participate in new shares when joint stock company increases its capital by issuing new shares. Shareholders can also transfer this right to third parties. On the other hand, the Code also allows to restrict or completely withdraw the right under certain conditions. In this case, shareholders cannot benefit from the right.The first part of the study is about restriction of the right of pre-emption. In this part, different types of restrictions are explained and the conditions of a legal restriction are examined. Especially the term of just cause, the principle of equal treatment and the principle of proportionality are analyzed. This conditions are also examined for public companies and corporate groups. In addition, the sanctions against the breach of TCC Art. 461 are discussed. The second part of the study is devoted to the transfer of the right of pre-emption. In this context, the partial or total transfer of the right, coupons of the right and the coupon market in Borsa Istanbul are researched.Keywords: Right of pre-emption, pre-emptive right, subscription right, right to first refusal, capital increase, dilution, share watering, restriction, just cause, interest of company, equal treatment, proportionality, coupon.