Beşiktaş'ta kentsel mekânın modernleşme süreci (Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e kadar)

Abstract

19. yüzyılda sanayi, ekonomi ve teknoloji alanlarında yaşanan gelişmeler ile yeni kavramlar kentlerin formunu etkilemiş, Osmanlı Devleti'de değişen dünyayı farkederek, tüm kurumlarında ve toplum yapısında önceki yüzyıllardan daha radikal bir dönüşüm içerisine girmiştir. Osmanlı başkenti İstanbul'da başlayan değişim, kentin biçiminde ve dokusunda kendini göstererek doğal çevre ile kent siluetini etkilemiştir. Osmanlı padişahı ve yakın çevresinin, sur dışında sayfiye alanı ve bir boğaz köyü olan Beşiktaş'a taşınması değişimi hızlandırmış, devlet eliyle modernleşme gerçekleşmeye başlamış, Tanzimat ve Islahat Fermanları'nın ilânıyla birlikte değişimler resmîleşmiştir. İstanbul'un geleneksel kent formu ve mimarisinde yapılan reformlar, yeni mimari üslup ve uygulamalarla Osmanlı Devleti tarafından oluşturulan yeni kent kimliğinin başlangıç noktası da Beşiktaş olmuştur.Beşiktaş'ta Kentsel Mekânın Modernleşme Süreci (Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e Kadar) başlıklı doktora tezi kapsamında, 1839 ile 1908 yılları arasında hız kazanan değişim, dönüşüm ve modernleşmenin, Beşiktaş semti üzerinden sokak dokusuna, kentsel mekâna ve sosyo-kültürel ortama yansımaları incelenmektedir. Avrupa'nın kimi başkentlerinde yaşanan kent değişimlerinden örnekler, Osmanlı Devleti'nin siyasi ve sosyo-kültürel ortamı, kent değişimlerine yönelik yapılan idarî düzenlemelerle birlikte başkent İstanbul'un bir semti özelinde kentin modernleşme sürecine ayna tutulmuştur. Çalışmanın temasını oluşturan değişim-dönüşüm-modernleşme kavramları; dönem fotoğrafları, gravürler, resimler, gazeteler, arşiv belgeleri ve haritalar ile desteklenmiş, ifadelerin görsel belgelerle anlam kazanması sağlanmıştır.

In the 19th century, developments in the fields of industry, economy and technology and new concepts affected the form of cities, and by noticing the changing world in the Ottoman Empire, it entered into a more radical transformation in all its institutions and social structure than in previous centuries. The change that started in the Ottoman capital, Istanbul, showed itself in the shape and texture of the city and affected the natural environment and the city silhouette. The relocation of the Ottoman sultan and his neighbourhood to Beşiktaş, which is a summer resort and a Bosphorus village outside the city walls, accelerated the change and modernization began to take place by the state, and the changes became official with the announcement of the Tanzimat and Reform Edicts. Beşiktaş became the starting point of the new urban identity created by the Ottoman Empire, with the reforms made in the traditional urban form and architecture of Istanbul, new architectural styles and practices.Within the scope of this doctoral thesis titled The Modernization Process of Urban Space in Beşiktaş (From Tanzimat to the Second Constitutional Monarchy), the reflections of the change, transformation and modernization that accelerated between 1839 and 1908 on the street texture, urban space and socio-cultural environment through Beşiktaş district are examined. Examples of the urban changes in some European capitals, the political and socio-cultural environment of the Ottoman Empire, and the administrative arrangements made for urban changes were mirrored to the modernization process of the city in a particular district of the capital Istanbul. The concepts of change-transformation-modernization, which constitute the theme of the study, were supported by period photographs, engravings, pictures, newspapers, archive documents and maps, and the expressions were made to gain meaning with visual documents.