Nietzsche'de ahlâkın olanağı sorununa alternatif yaklaşımlar: Arzu etiğine doğru

Abstract

Bu tezin amacı, temelde Kant'ın ahlâk anlayışının eleştirisi yoluyla ahlâkın olanağı problemine odaklanan Nietzscheci soykütüğün Deleuze, Foucault ve Lacan'ın etik kavrayışlarında nasıl fark etiği, kendilik etiği ve arzu etiği gibi özgün fikirlere kapı araladığını göstermektir. Bu doğrultuda ilkin Deleuze'ün Nietzscheci mesafe pathosu kavramını arzunun bilinçdışı yapısını ortaya çıkaran güç istenci kavramı ve nihilizm meselesiyle yeniden ele alarak kendi özgün etiğini temellendirdiği gösterilmiştir. Deleuze'ün akabinde, Foucault'nun etik kuramını da Nietzscheci yaratım fikrine dayanarak geliştirdiği ve böylece perspektifimizi modern felsefenin metafiziğinden uzağa, güç ilişkilerine kaydırarak tarihin çeşitli noktalarında inşa olan ahlâki öznelerin kurulum şemalarını deşifre ettiği gösterilmiştir. Foucault, buyurgan/evrenselleştirici ahlâk yasalarıyla kurulan ahlâki özne yerine, kendisiyle ilişki içerisinde inşa olan ve egemenlik ilişkilerini kendisi üzerinde bir yaratım ve varoluş estetiği olarak kuran Nietzscheci etik özneyi önermektedir. Greklerdeki cinsellik söylemi üzerinden gerçekleştirilen ahlaki öznenin soykütüğünün Foucault'nun etik çalışmasının temelini oluşturduğu gösterilmiştir. Son bölümde ise, Nietzsche'de etkin güç istenci yoluyla bireyin kendi arzusuyla yüzleşerek kendi etik değerlerini yaratması fikrinin Lacan'da arzu etiğinin temel gayesi olarak kabul edildiği ileri sürülmüştür. Lacan'a göre etik, kişinin kendi arzusuyla yüzleştirilmesidir: İçindeki arzuyla uyumlu olacak bir edimde bulundun mu? Bilindiği gibi Nietzsche'de etik oluşun temel ilkesi 'istediğin şeyi, onun ebedi dönüşünü isteyecek şekilde istemelisin' şeklindedir. Lacan'a göre bu ebedi dönüşün ilkesi yalnızca saf arzu olabilir; saf arzu, etkin olarak isteyebilen/arzusuyla yüzleşebilen kişinin istencidir. Yalnızca bu yolla istencimiz saf arzudan kaynaklanabilir: Öyle eyle ki eylemin içindeki arzuyla tümüyle uyumlu olsun. Böylece Lacan'ın arzu etiği Kantçı ödev ahlâkından ayrılarak, Nietzscheci anlamda özneyi kendi arzusuyla yüzleştirmeyi hedeflemiş olur.

The aim of this thesis is to argue how the Nietzschean genealogy, which focuses on the problem of the possibility of morality through the critique of Kant's understanding of morality, opens the door to original ideas such as ethics of difference, ethics of self and ethics of desire in Deleuze, Foucault and Lacan's ethical understandings. In this direction, firstly, it is shown that Deleuze grounded his original ethics by reconsidering Nietzsche's concept of pathos of distance with the concept of will to power and nihilism, which reveals the unconscious structure of desire. Following Deleuze, it has been shown that Foucault developed his ethical theory based on the Nietzschean idea of creation, thus shifting our perspective away from the metaphysics of modern philosophy to power relations and deciphering the establishment schemes of moral subjects constructed at various points in history. Foucault proposes the Nietzschean ethical subject, which is constructed in relation to himself and establishes the relations of domination on himself as an aesthetic of creation and existence, instead of the moral subject established by the authoritative/universalizing moral laws. It has been shown that the genealogy of the moral subject, which is carried out through the sexual discourse in the Greeks, forms the basis of Foucault's ethical work. In the last chapter, it is argued that the idea of creating one's own ethical values by confronting one's own desire through effective will to power in Nietzsche is accepted as the main purpose of the ethics of desire in Lacan. According to Lacan, ethics is the confrontation with one's own desire: Have you acted in conformity with the desire that is in you? According to Nietzsche, the basic principle of being ethical is 'you must what you want in such a way that you will want its eternal return.' For Lacan, the principle of this eternal return can only be pure desire; pure desire is the will of the person who can face his desire. Only in this way can our will arise from pure desire: Act so that it is fully in conformity with the desire. Thus, Lacan's ethics of desire departs from the Kantian morality of duty and aims to confront the subject with his own desire in the Nietzschean sense.