II. Dünya Savaşı sonrası İslamcılık: Sebilürreşad dergisinin siyasal analizi

Abstract

İslamcılık, tek partili dönemde hizaya getirilmesi ve kontrol edilmesi gereken riskli bir unsur olarak görüldükten sonra koşulların kendisine sunduğu fırsatlardan istifade ederek II. Dünyası Savaşı sonrasında yeniden inkişaf etmiştir. İslamcılığın yeniden filizlenip canlandığı bu dönemde İslamcı yayıncılıkta da II. Meşrutiyet sonrası dönemi andıran bir hareketlilik gözlenmektedir. İslami dergi ve gazetelerin sayısı hızla artmış, İslamcılar bu yayınlar vasıtasıyla tezlerini ortaya koymuşlardır. Bu dergilerden biri de tarihi arka planı olan Sebilürreşad'dır. Cumhuriyet İslamcılığının ana taşıyıcılarından biri olan Sebilürreşad dergisi gerek öne çıkardığı konular gerekse çok partili hayatla birlikte değişen iç ve dış dengelerin şekil verdiği siyasal sistemle irtibatları açısından analiz edilmeyi hak eden yazılar barındırmaktadır. Ayrıca yazarlarının benimsedikleri dil ve kullandıkları üslup itibarıyla İslamcılığın 1960 sonrası istikametini önemli ölçüde belirlediği de söylenebilir. Sebilürreşad dergisinin siyasal analizine dayalı olan bu çalışmada görüleceği üzere İslamcılar, II. Meşrutiyet döneminden intikal eden temel iddiaları ve eğilimleri bir kenara bırakarak yaşadıkları zamanın aktüel dayatmalarıyla hareket etmiş ve onlara mahkûm olmuştur. Yapısal değişimler yerine konjonktürel süreçlerle meşgul olmuşlardır. Meşrutiyet İslamcılarının aksine kamusal alanı biçimlendirmeye dair programlı bir çalışma ve projeleri olmamıştır. Meşrutiyet İslamcılığı kendisini Batı karşıtlığı üzerinden inşa etmişken Cumhuriyet İslamcılığının mikro düzeyde bir prototipi olan Sebilürreşad İslamcılığı kendisini antikomünizm, antisemitizm, antimasonluk ve antiheterodoksi üzerinden var etmiştir. Tabii bu silsileye tek parti dönemi karşıtlığını da ilave etmek gerekir.

Having been considered as a hazardous element that needs to be brought into line and controlled during the single-party era, Islamism took advantage of the opportunities offered by new conditions and underwent a revival in the aftermath of the Second World War. During this period, where Islamism sprouted and flourished, there was also a growing activity in Islamist publishing, reminiscent of the Second Constitutionalist Period. There was a rapid rise in the number of Islamist journals and newspapers where Islamists put forward their theses. One of these journals was Sebilürreşad, which had a historical background. Sebilürreşad was one of the main pillars of Islamism in the republican era. It contains articles that deserve to be analysed due to both their themes and their connections with the political system, which was shaped by internal and external conditions that changed with multi-party system. It can also be stated that the discourse and style adopted by the authors of Sebilürreşad largely determined the direction taken by Islamism after 1960. As can be seen in this study, which is based on the political analysis of Sebilürreşad, Islamists put aside the fundamental claims and tendencies that they inherited from the Second Constitutionalist Period, acted in accordance with the actual impositions of their period and became condemned to these impositions. Rather than structural changes, they occupied themselves with conjunctural processes. Unlike the Islamists of the Second Constitutionalist Period, they did not pursue systematic works and projects aimed at reshaping the public sphere. Whereas the Constitutional Islamism built itself on the basis of anti-westernism, Sebilürreşad, which was a micro-prototype of Republican Islamism, based itself on anti-communism, anti-semitism, anti-masonry and anti-heterodoxy. Of course, opposition to the single-party system must be added to this chain.