Eski Anadolu Türkçesinde `Kendi` biçimbiriminin işlevleri

Abstract

Bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesinde kendi biçimbiriminin işlevleri incelenmiştir. İlk olarak Bağlama Kuramı ve kendi biçimbirimi üzerine ortaya konan yaklaşımlar değerlendirilmiştir. İncelenen çalışmalardan elde edilen veriler, bu çalışmada kullanılarak kendi biçimbirimin hangi işlevlerde kullanıldığı tespit edilmiştir. Kendi ve kendisi biçimbirimlerinin Bağlama Kuramı kapsamında hangi işlevlerde kullanıldığı tartışılmış ve bu işlevlerin ne tür özellikleri olduğu örneklerle incelenmiştir. İncelenen çalışmalar ve test edilen örnekler ile kendi biçimbirimin dönüşlü adıl, adılsıl, kuvvetlendirici (odaksıl), niteleyici ve artık adıl işlevleri olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında günümüz Türkçesinde tespit işlevlerin Eski Anadolu Türkçesinde kullanım alanı 14. yüzyılda yazılan Edviye-i Müfrede, 15. yüzyıla ait Dede Korkut Kitabı eseri ve yine aynı dönemde kaleme alınan Münebbihü'r-RÀúidìn eserlerinden elde edilen örneklerle incelenmiştir. Dönem metinlerinde yapılan inceleme sonucu kendi biçimbirimin bu dönemde artık adıl işlevinin olmadığı ancak diğer işlevlerde kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca kendi biçimbiriminin günümüz Türkçesinin aksine özne konumunda çekimsiz olarak ortaya çıkarak ve ad öbeklerinde baş olarak ortaya çıkarak adılsıl olarak kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar sözcükler: kendi, bağlama kuramı, dönüşlülük, adılsıl

In this study, the functions of kendi morpheme in today's Turkish were examined. Firstly, the approaches on Binding Theory and kendi morpheme were evaluated and interpreted. The data obtained from the examined studies were used in this study to determine which functions kendi morpheme was used in.It has been discussed in which functions kendi and kendisi morphemes are used within the context of Binding Theory and what kind of features these functions have are examined with examples. With the examined studies and tested examples, it has been determined that kendi morpheme has reflexive pronouns, pronouns, intensifiers (focal), modifiers and resumptive pronouns functions. In the second stage of the study, the usage area of the functions of today's Turkish in Old Anatolian Turkish was examined with examples obtained from Edviye-yi Müfrede written in the 14th century, Dede Korkut book from the 15th century and Münebbihü'r-RÀkìdin, which was written in the same period. As a result of the examination created in the texts of the period, it was concluded that kendi morpheme was no longer resumptive pronoun in this period, but was used in other functions. Moreover, it has been reached to conclusion that kendi morpheme is used pronouns by appearing as a noun in subject position and as a head in noun phrases, unlike today's Turkish.Key Words: self, binding theory, reflexive, pronoun, intensifier