Hukuk Muhakemeleri Kanunu bakımından tahkime elverişlilik

Abstract

Tahkim, geçmişten günümüze uygulanan bir yargılamadır. Ancak her uyuşmazlık, tahkimle çözülememektedir. Bir uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülebilmesi için o uyuşmazlığın tahkime elverişli olması gerekmektedir. Ülkemizde, yabancı hukuk sistemlerinde ve milletlerarası tahkimde, tahkime elverişliliğe ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. İç tahkimde buna ilişkin düzenleme, HMK'nın 408. maddesidir. Bu maddeye göre taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklarla, iki tarafın üzerinde serbestçe tasarruf edemediği uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir. Bunun yanı sıra, doktrin ve Yargıtay görüşleri doğrultusunda kamu düzenine aykırılık da bir tahkime elverişlilik engeli olarak kabul edilmektedir. Bu durum, tahkim yoluyla çözülebilecek uyuşmazlıkların kapsamını daraltmaktadır. Bu nedenle, kamu düzeni ile tahkime elverişlilik arasında bir ayrım yapmak gerekir. Diğer taraftan, bir uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olması ancak tahkime elverişli olmaması, üzerinde durulması gereken bir konudur.Yargılamanın çeşitli aşamalarında, mahkeme önünde ya da hakem önünde tahkime elverişsizliğin re'sen mi dikkate alınacağı yoksa taraflarca mı ileri sürüleceği meselesi tartışmalıdır. Diğer taraftan mahkemenin ya da hakemlerin, tahkime elverişsizlik incelemesini nasıl yapacakları konusunda da farklı görüşler ileri sürülmüştür.

Arbitration is a trial that has been applied from the past to the present. However, not every dispute can be resolved by arbitration. In order for a dispute to be resolved through arbitration, that dispute must be arbitrable. There are regulations on arbitrability in our country, in foreign legal systems, in international arbitration. The regulation in internal arbitration regarding this is Article 408 of the HMK. According to this article, disputes arising from rights in rem in immovables and disputes that are not within the parties' disposal are not arbitrable. In addition, in line with the doctrine and the opinions of the Supreme Court, violation of public order is also accepted as an obstacle to arbitrability. This situation narrows the scope of disputes that can be resolved through arbitration. Therefore, it is necessary to make a distinction between public order and arbitrability. On the other hand, the fact that a dispute is suitable for mediation but not arbitration is an issue that needs to be focused on. At various stages of the proceedings, it is controversial whether the non-arbitrability will be taken into account ex officio or brought forward by the parties in the court or the arbitrator. On the other hand, different opinions have also been put forward on how the court or arbitrators will conduct the non-arbitrability examination.