Düalist dinlerde Tanrı inancı üzerine bir karşılaştırma (Mecusilik, Sabiilik, Manicilik)

Abstract

Bu tez çalışması düalizm kavramı çerçevesinde Mecusilik, Sâbiîlik ve Maniciliğin düalist tanrı anlayışı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Düalizm, varlığın mahiyet ve kemiyet itibariyle karşıt yönlere bölünmesi veya din bağlamında söylenecek olursa evrende birbirinden bağımsız ezeli ve ebedi iki tanrının varlığını kabul eden anlayışa denir. Monist ve politeist görüşten farklı olarak düalizm, tanrı, insan, doğa, madde ve ruh arasında her zaman mutlak, değişmez ve birbiriyle uyuşmaz bir ikiciliğin varlığına atıfta bulunur. Tezimiz dört bölümden oluşmaktadır. İlk üç bölümde Mecusi, Sâbiî ve Mani dinlerdeki teolojik yapının derin analizlerine yer verilmiştir. Daha sonra Düalist dinlerde iyilik tanrıları Ahura Mazda, Malka d Nhura, Zurvan ve kötülük tanrıları Angra Mainyu, Malka d Hşuka ve Arkon ile birlikte bu dinlerin yaratılış, kurtuluş ve eskatolojik düşünceleri ilgili kaynaklardan yararlanılarak ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır. Tezin dördüncü bölümünde ise düalist dinlerin tanrı tasavvurunun benzer ve farklı yönleri karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Ayrıca düalist teolojilerde sık kullanılan kavramların birbiriyle ilişkili yönlerine değinilerek Mecusilik, Sâbiîlik ve Maniciliğin düalizm noktasında birbirlerinden etkilenme oranı da ortaya konulmuştur.

This thesis study focuses on the dualistic god understanding of Zoroastrianism, Mandaeism and Manichaeism within the framework of the concept of dualism. Dualism is the division of existence into opposite directions in terms of nature and quantity, or, in the context of religion, the understanding that accepts the existence of two independent eternal gods in the universe. Unlike the monist and polytheistic view, dualism refers to the existence of an absolute, unchanging and incompatible dualism between god, man, nature, matter and spirit at all times. Our research consists of four parts. In the first three chapters, deep analyzes of the theological structure in the Zoroastrianism, Mandaeism and Manichaeism religions are given. Later, the creation, salvation and eschatological ideas of these religions, together with the gods of good Ahura Mazda, Malka d Nhura, Zurvan, and the evil gods Angra Mainyu, Malka d Hşuka and Arkon, in the Dualist religions were discussed in detail by using the relevant sources. In the fourth part of the thesis, similar and different aspects of dualist religions' conception of god are presented comparatively. In addition, the interrelated aspects of the concepts that are used in dualist theologies are mentioned frequently and the rate of influence of Zoroastrianism, Mandaeism and Manichaeism at the point of dualism is revealed.