Türkiye'de petrol politikasının değişiminin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma Türkiye'nin petrol politikasının kamu politikasında değişim olgusu açısından bir incelemesini konu edinmektedir. Bu doğrultuda, devleti analiz birimi olarak merkeze alan, arka planda gelişen iktisadi, siyasi ve toplumsal gelişmeleri de tartışmaya katan bir yaklaşım benimsenmiştir. Cumhuriyetin ilanından günümüze Türkiye'nin petrol politikasının değişim açısından genel itibariyle artırımcı bir karaktere sahip olduğu temel tezi çerçevesinde bir analiz yapılmıştır. Kamu politikası disiplininin değişim algısı tartışılmıştır. Disiplinde değişim olgusunun artırımcılık üzerine kurulduğu, ancak literatürde artırımcılığa mesafeli olarak Kesintili Denge ve Savunuculuk Koalisyonu Çerçevesi gibi teorilerin geliştirildiği anlaşılmış ve bu kuramların değişim bakımından geliştirdikleri yaklaşımlar üzerinde durulmuştur. Kamu politikası değişimi bağlamında Türkiye'nin petrol politikası incelenirken temel tez çerçevesinde artırımcı ruhun araştırılması amaç edinilirken, artırımcı yaklaşımın dışına çıkıldığı tespit edilen dönemlerin Kesintili Denge ve Savunuculuk Koalisyonu Teorileri çerçevesinde değerlendirmesi yapılmıştır. Genel itibariyle üç değişim dönemi olduğu anlaşılmıştır. Devletçilik ve yabancı sermaye karşıtlığı üstüne gerçekleşen politika inşası döneminin ardından, ilk değişim dönemi politikada 1954 yılında yeni kurumların kurulması ve ekonomik liberalizm ile yabancı sermaye yandaşlığı ile yaşanan kesintili dengede tanımlanmıştır. İkinci değişim süreci ise Milli Petrol Davası savunuculuk koalisyonunun yoğun etkisinde gerçekleşen 1973 Reform Kanunu dönemi ile petrol politikasında `yeniden devletçilik` anlayışı, yabancı sermaye karşıtlığı ve kamu yararı üzerine yükselen bir politika benimsenmesidir. Üçüncü değişimin ise neoliberalizm etkisinde gelişen, petrol politikasında özelleştirmelerle somutlaşan ve kısmen Kesintili Denge Teorisi çerçevesinde değerlendirilebilecek ancak sonuçları artırımcı olan bir kırılma döneminin 2000-2008 yıllarında yaşandığı anlaşılmıştır. Tüm bu tarihsel anlatıda devletçilik, yabancı sermaye karşıtlığı, kamu yararı düşünceleri üzerine kurucu dönemde oluşan birinci düşünce hattı ile iktisadi liberalizm ve yabancı sermaye taraftarlığı düşünceleri üzerine Kesinti Döneminde yükselen ikinci düşünce hattı arasında sürekli olarak bir tercih yapıldığı görülmüş; dolayısıyla politika değişiminin artırımcı karakterinin Türkiye'nin petrol politikasında izlenebildiği sonucuna varılmıştır.

This study examines Turkey's oil policy in terms of the phenomena of public policy change.In this perspective, an approach has been chosen that centers the state as the unit of analysiswhile bringing economic, political, and social processes into the discussion in thebackground. An analysis has been conducted within the framework of the thesis that Turkey'soil policy has had an incremental character in terms of change since the proclamation of theRepublic. The perception of change in the field of public policy is explored. The phenomenonof change in the discipline has been understood to be based on incrementalism, but theoriessuch as the Punctuated Equilibrium and Advocacy Coalition Framework have been criticallydeveloped in the literature, and the approaches developed by these theories in terms of changehave been emphasized.While examining Turkey's oil policy in the context of public policy change, the goal was toinvestigate the incremental spirit within the framework of the main thesis, and the periodsthat were discovered to be outside of the incremental approach were evaluated within theframeworks of the Punctuated Equilibrium and Advocacy Coalition Theories. In general, ithas been understood that there are three periods of change. Following the period of statismand anti-foreign capital policymaking, the first period of change began in 1954 with theformation of new institutions in politics, economic liberalism, and pro-foreign capitalpolicymaking. The second era of change was the 1973 Reform Law period, which was greatlyaffected by the National Petroleum Cause as an advocacy coalition and the establishment ofa policy centered on `re-statism,` anti-foreign capital, and public interest in oil policy. Thethird change, which emerged under the influence of neoliberalism and was reflected byprivatizations in oil policy, and which may be somewhat analyzed within the framework ofthe Punctuated Equilibrium Theory but whose results were incremental, was experienced between 2000 and 2008. In all this historical narrative, it has been seen that there is a constantchoice between the first line of thought, which was shaped in the founding period on theideas of statism, anti-foreign capital, and public interest, and the second line of thought,which was formed during the Punctuated Period on the ideas of economic liberalism and proforeign capital; thus, it has been concluded that the incremental character of policy changecan be followed in