Ebû Mansûr el-Mâtürîdî'nin hadis yorumculuğu

Abstract

Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, hicrî IV. asır Semerkand Hanefi ulemâsındandır. Kelâm, tefsir ve fıkıh ilimlerinde çığır açmış bir Hanefîdir. Te'vîlâtü'l-Kur'ân ve Kitabu't-Tevhid isimli eserleri Mâtürîdî'nin hadis yorumculuğunu öğrenebileceğimiz yegane iki kaynaktır. Özellikle Te'vîlât'ta âyetleri te'vil ederken pek çok hadise yer vermiş olması bu incelenmeyi gerekli kılmış ve bu çalışmada onun hadis yorumculuğu ele alınmıştır. Bu çerçevede hadislerin hem birbiri ile hem de âyetler ile nasıl uzlaştırıldığı, te'villerindeki çeşitlilik, müşkil suallere cevaplar, hadislerin sıhhati ve metinleri üzerinde çeşitli te'vil, tercih ve değerlendirmeleri, bunların hadis usûlüne uzanan tarafları vb açılardan incelenmiştir. Nasların özellikle hadislerin mümkün olan tüm te'villerinin gösterilmeye çalışıldığı, gelen haberlerin mezhebi bir çerçevede yorumlanmasına karşılık yorum tekelciliği yapmadan, fikirlere saygı göstererek ve ilmî bir merak duygusu içinde değerlendirildiği gözlemlenmiştir. Bu çalışma onun hem hadis yorumculuğunu hem de ilmî kişiliğinin tanıtmayı hedeflemektedir.

Abu Mansur al-Maturidi is one of the Hanafi scholars from Samarkand in the 4th century. He broke new ground in the sciences of kalam, tafsir and fiqh. His works named Te'vîlâtü'l-Kur'an and Kitabu't-Tawhid are the only two sources from which we can learn about Maturidi's interpretation of hadith. The fact that he included many hadiths while interpreting the verses in Te'vilat made it necessary to examine himself. In the study, his hadith interpretation is discussed. In this context, how the hadiths are reconciled with each other and with the verses, the diversity in their interpretations, answers to difficult questions, various interpretations, preferences and evaluations on the soundness of the hadiths and their texts, their sides extending to the hadith method, etc. are examined. In particular, it has been observed that all possible interpretations of the hadiths are tried to be shown, and that the news received are interpreted in a sectarian framework, without monopolizing interpretation, by respecting ideas and with a sense of scientific curiosity. This study aims to recognize both Maturidi's hadith interpretation and his scientific personality.