Referans aralığı belirlemede kullanılan tek değişkenli ve çok değişkenli yöntemlerin karşılaştırılması

Abstract

Sağlık alanında kullanılan laboratuvar test sonuçları her bir test değeri için kendi referans aralığına bakılarak değerlendirilir. Bu prosedür tekli karşılaştırma olarak bilinmektedir. Genellikle hastalardan birden fazla laboratuvar testi istendiği düşünülürse, sonuca karar vermek için kullanılan yöntem birden fazla tekli karşılaştırmayı içermektedir.Bu karşılaştırmalar sonucu elde edilen referans aralığı görsel olarak dikdörtgen bir alana karşılık gelmektedir. Ama bu prosedür sıklıkla 1. Tip hatanın oluşmasına sebep olduğu için birçok durumda yetersiz kalmaktadır ve uygulamada olan yöntemlerin güvenilirliğini sorgulatmaktadır. Bu sebeple tek bir laboratuvar test sonucu bazen bilinen bir klinik durumu değerlendirmeye yetmeyebilir, bu nedenle birden fazla değişkenin birlikte değerlendirildiği teşhis yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Birden fazla değişkeni birlikte değerlendirebilmek için literatürde çok değişkenli referans aralığı yöntemi önerilmiştir. Çok değişkenli referans aralığının elde edilmesinde birden fazla bağımsız parametrenin birbirleriyle olan ilişkileri de önem kazanmaktadır. Geleneksel tekli karşılaştırma yöntemi birden fazla laboratuvar testinin kendi içinde değerlendirilmesine dayanmaktadır ancak birden fazla laboratuvar testinin birbirleriyle olan etkileşimleri de göz önüne alınarak elde edilen referans aralığında bir önceki dikdörtgen alanın elipsleştirilmesini gerektirmektedir.Bu tez çalışmasında; sağlık alanına özel kullanılan tıbbi testlerde aynı amaç için kullanılan birden fazla değişken için çok değişkenli referans aralıkları belirleme yöntemleri tanıtılacak ve elde edilen bu çok değişkenli referans aralıkları tek değişkenli referans aralıkları ile karşılaştırılacaktır. Bu tezin amacı çok değişkenli referans aralıklarının tek değişkenli referans aralıklarına göre daha güvenilir sonuçlar ürettiğini göstermektir.

Kaynar, E.K., Comparison of Univariate and Multivariate Reference Interval Methods, Biostatistics Master's Thesis, Ankara, 2021 The multivariate reference interval method was proposed in the clinical laboratory literature over three decades ago as an alternative method to univariate reference intervals. Early articles on the subject summarized that the multivariate reference interval method was effective in reducing the rate of 'false positive' results found using univariate reference intervals. However, despite the fact that it was recommended for many years, the multivariate reference interval method remains an uncertain method in clinical practice. This study proposes two different approaches to reduce the false positive rate in cases where the physician must decide, due to the uncertainty of the multivariate reference interval method recommended to be used when evaluating more than one interrelated analyte, and the difficulty of implementation. In this study, a simulation study was made in R studio program under different scenarios for the related Ferritin and Transferrin Saturation percentage variables used in the diagnosis of anemia, and the reference interval methods currently used in practice were compared with the recommended reference interval methods. By developing a Shiny application, it is aimed to easily implement the suggested methods by users.