Arteria iliaca interna'nın dallanma paterni ve varyasyonları ile klinik etkileri arasındaki ilişkiler

Abstract

Arteria (a.) iliaca interna pelvis, kalça arka bölgesi (gluteal bölge) ve perineum'un beslenmesini sağlayan ana arterdir. Arteria iliaca interna sıklıkla arka ve ön kök halinde iki temel dala ayrılmış olup bu kök dallarından birçok arter çıkmaktadır. Arteria iliolumbalis, arteriae sacrales laterales, a. glutea superior, a. glutea inferior, a. pudenda interna, a. obturatoria, a. rectalis media, a. vesicalis superior, a. uterina, a. vaginalis, a. vesicalis inferior, a. prostatica ve a. umbilicalis a. iliaca interna ile ilişkili dallanan arterler olup bu arter yapıları belirli bir dallanma paterni izleyebileceği gibi a. iliaca interna'nın farklı alanlarından çıkarak birbirleri ile ortak kök ya da varyasyonlar oluşturabilir. Şu ana kadar birçok çalışma kadavra üzerinde yapılan diseksiyonlar ile a. iliaca interna ve dallarını değerlendirmiştir, ancak kapsamlı radyolojik çalışmalara ihtiyaç devam etmektedir. Günümüzde kullanılan modern ve ileri düzey görüntüleme yöntemleri ise a. iliaca interna ve dal yapıları ile ilgili detaylı bilgiler sunabilecektir. Bu çalışmanın amacı, ileri düzey görüntüleme yöntemi olan bilgisayarlı tomografi anjiografi kullanarak arteria iliaca interna'nın dallanma paterni ve varyasyonları ile klinik etkileri arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu çalışmada, 01 Ocak 2019-31 Aralık 2020 tarihleri arasında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Radyoloji Anabilim Dalı'nda çeşitli nedenlerle bilgisayarlı tomografi anjiografi çekilmiş, a. iliaca interna ve dalları ile ilişkili damarsal patolojisi veya girişimsel işlem hikayesi olmayan, yaşları 20 ile 60 arasında değişen, 50 kadın ve 50 erkek hastanın radyolojik görüntüleri retrospektif olarak değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında; a. iliaca communis uzunluğu, bifurcatio iliaca ile a. iliaca interna arka kök dallanma noktası arası uzunluk, bifurcatio iliaca'dan a. iliaca interna ön kök ilk damar çıkışına kadar olan mesafe, a. iliaca interna'dan birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı sırada çıkan dalların hangi damar yapısına ait olduğu, bu damarların birbirleri ile olası ortak çıkışları ve hangi yönden çıktığı (medial, lateral, anterior, posterior) ve a. iliaca interna dallanma paterninin Adachi sınıflandırmasına göre analizi değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; bifurcatio iliaca'dan sonra 5cm içerisinde (standart sapma ile birlikte) a. iliaca interna arka kök damarları dallanmıştır ve a. iliaca interna arka kök dallanma noktası ile a. iliaca interna ön kök ilk dalı arası mesafe yaklaşık 1cm olarak tespit edilmiştir. Arteria iliaca interna arka kök damarlarının a. iliaca interna'dan sıklıkla direkt olarak çıktığı ve en distal damarı en sık olarak a. glutea superior'un oluşturduğu görülmüştür. Arteria iliaca interna ön kök damarlarının sıklıkla birbirleri ile ortak kök halinde dallandığı, kadınlarda özellikle a. uterina ve erkeklerde a. pudenda interna ile a. prostatica'nın diğer damarlar ile ortak kök halinde olduğu tespit edilmiştir. Arteria iliaca interna arka kök damarları sıklıkla posterior yönde çıkarken ön kök damarları anterior ve medial yönde dallanmaktadır. Arteria obturatoria, a. iliaca externa'dan direkt olarak veya a. epigastrica inferior ile ortak kök şeklinde dallanabilmektedir. Arteria glutea superior, a. glutea inferior ve a. pudenda interna'nın a. iliaca interna'dan ayrı ayrı dallandığı Adachi Tip 3 dallanma paterni tüm çalışma grubunda en sık tespit edilen dallanma sınıfı olmuştur. Bu sonuçlar, pelvik cerrahide ve a. iliaca interna ve dallarına yönelik girişimsel radyoloji işlemlerinde olası komplikasyonların önlenebilmesi açısından önemli olacaktır.

Internal iliac artery is the major arterial supply of pelvis, gluteal region and perineum. Internal iliac artery has 2 major divisions which are posterior and anterior, with several arteries branching from them. Iliolumbar artery, lateral sacral artery, superior gluteal artery, inferior gluteal artery, internal pudendal artery, obturator artery, middle rectal artery, superior vesical artery, uterine artery, vaginal artery, inferior vesical artery, prostatic artery and umbilical artery are the branches originating from the internal iliac artery which will have different branching patterns, common trunks or variations. Several cadaveric dissection studies evaluated the anatomy of internal iliac artery and its branches, however there is still need for comprehensive radiological studies. Modern and advanced imaging methods used today will be able to present detailed information about the internal iliac artery and its branches. The aim of this study is to evaluate the branching pattern and variations of internal iliac artery with clinical applications using computed tomography angiography, which is an advanced imaging method. In this study, radiological images of 50 female and 50 male patients aged 20-60 years, who had no history of vascular pathology or interventional procedure related to the internal iliac artery and its branches and who had undergone computed tomography angiography for various reasons at Hacettepe University Medical Faculty Hospital Department of Radiology between January 1st, 2019-December 31th, 2020 were retrospectively evaluated. Scope of the study is; the length of the common iliac artery, the distance from the iliac bifurcation to the internal iliac artery posterior division branching point, the distance between the iliac bifurcation and internal iliac artery anterior division first branch, the name of the artery branching from the internal iliac artery in the first, second, third, fourth, fifth and sixth order with their branching directions and common trunks and analysis of the internal iliac artery branching pattern according to Adachi classification. As a result, within 5cm (with standard deviation) from the iliac bifurcation, the internal iliac artery posterior division arteries are branched. The distance between the internal iliac artery posterior division branching point and internal iliac artery anterior division first branch is approximately 1cm. Internal iliac artery posterior division branches are often directly branched from the internal iliac artery and the most distal artery is most frequently formed by the superior gluteal artery. Internal iliac artery anterior division arteries are usually branched in common trunks, particularly uterine artery in females and internal pudendal artery and prostatic artery in males have a common trunk with other arteries. Internal iliac artery posterior division arteries often arise in the posterior direction, whereas the anterior division arteries frequently arise in the anterior and medial direction. Obturator artery may originate directly from the external iliac artery or have a common trunk with the inferior epigastric artery. Adachi Type 3 classification in which superior gluteal artery, inferior gluteal artery and internal pudendal artery arise as separate branches from the internal iliac artery is the most common branching pattern in the whole cohort. These results can be applied in pelvic surgery and interventional radiology procedures related to the internal iliac artery and its branches to prevent possible complications.