Üreme çağındaki kadınların kullandıkları aile planlaması yöntemi ile cinsel yaşam kalitesi arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırma, 18-49 yaş grubu üreme çağındaki evli kadınların kullandıkları aile planlaması yöntemi ile cinsel yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla tanımlayıcı ve kesitsel olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Ocak-Aralık 2019 tarihleri arasında Şanlıurfa Eyyübiye Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi Aile Planlaması polikliniğine başvuran 18-49 yaş grubu evli kadınlar (N=7200 kişi) oluşturmuştur.Araştırmanın örneklemine alınacak kadın sayısı, evrenin belirli olduğu durumlarda olayın sıklığı incelenmek istendiğinde kullanılan formül yardımıyla hesaplanmış (N=7200, p=0.50, q=0,50, d=0,05, t=1,96) ve minimum 365 olarak bulunmuştur. Çalışmaya 933 kişi dâhil edilmiştir. Araştırmada veri formu olarak Tanıtıcı ve Aile Planlaması Yöntem Kullanımı Bilgi Formu ve Cinsel Yaşam Kalite Ölçeği-Kadın (CYKÖ-K) kullanılmıştır. Veriler SPSS 24.0 programı ile değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler ortalama, min-max, yüzde dağılımı ve standart sapma olarak sunulmuştur. Elde edilen verilerin dağılımı incelenirken, örneklem sayısı 50'nin üzerinde olduğundan Kolmogorov Smirnov normal dağılım analizi yapılmış ve merkezi eğilim ölçümleri kullanılmıştır. Merkezi eğilim ölçümlerine göre verilerin dağılımının normal dağılımdan geldiği belirlenmiştir. Bu nedenle parametrik olan testler istatistiksel olarak %95 güven düzeyinde test edilmiş olup; analizlerde, katılımcıların cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin ikili gruplar arasındaki farkların belirlenmesinde Bağımsız Örneklem T Testi, ikiden fazla grupların karşılaştırılmasında ise Tek Yönlü Anova Testi kullanılmıştır. Anova testi sonucu gruplar arasında farklılıklar varsa bu farklılıkların belirlenmesinde post-hoc testlerinden Scheffe Testi yapılmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeğin güvenirlik düzeyinin belirlenmesi için cronbach's alpha analizi yapılmıştır. İstatistiksel sonuçların anlamlılığı için yanılma düzeyi 0.05 olarak kabul edilmiştir.Kadınların yaş ortalaması 28.6 ± 5.72 olup, % 88.1'inin ilkokuldan mezun olduğu, %74.5'inin 18 yaş üstü evlendiği, % 82.2'sinin görücü usulü ile evlendiği, %50.4'ünün 10 yıldan daha fazla evlilik yılı olduğu ve % 77.8'inin çekirdek ailede yaşadığı saptanmıştır. Kadınların % 72.9'unun üç ve daha fazla gebeliği olduğu, %69.6'sının düşük ve % 90.8'inin kürtaj öyküsünün olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca kadınların son gebeliklerini %76.8'i planlı ve %78.8'inin da istemli bir şekilde gerçekleştirdikleri saptanmıştır. Kadınların tamamının AP konusunda bilgi sahibi olduğu ve en çok bilgi sahibi oldukları AP yöntemlerinin ise RİA (%17.3), hap (%17.1) ve kondom (%16.8) olduğu bulunmuştur. Kadınların %47.1'i akraba/komşusundan ve %45.1'i sağlık profesyonellerinden AP yöntemleri ile bilgi aldığı saptanmıştır. Kadınların %77'inin bu konudaki bilgilerini yeterli bulduğu belirlenmiştir. Kadınların %64.3'ünün RİA, %13.4'ünün kondom ve %9.5'inin hap kullandığı bulunmuştur. Kadınların %85.3'ünün şuanda kullandığı AP yönteminden memnun olduğu tespit edilmiştir. Kadınların %5.6'sı kendisi ve %94.4'ü eşiyle birlikte AP yöntemini seçtiği saptanmıştır. Kadınların CYKÖ-K puan ortalaması 88.24±11.00 olarak saptanmıştır. Kadınların ve eşlerinin eğitim durumuna, eşlerinin yaşına, gelir düzeyine, evlilik süresine, gebelik ve düşük sayısına, son gebeliklerinin planlı ve istendik olma durumlarına, AP bilgisini yeterli bulma, kullandıkları yöntemden memnun olma durumuna ve AP yöntemine karar veren kişiye göre CYKÖ-K puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu bulunmuştur (p<0.05).Kadınların cinsel yaşam kalite düzeylerinin şuanda kullandıkları aile planlaması yöntemlerine göre farkı istatistiksel olarak %95 güvenilirlik düzeyinde anlamlılık gösterdiği saptanmıştır (t= 7.326; p=0.000; p<0.05). Modern AP yöntemlerini kullanan kadınların cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin geleneksel AP yöntemi kullanan kadınlara göre daha yüksek seviyede olduğu belirlenmiştir.Üniversite ve lisansüstü mezunu kadınların (x ̅=93.02), ilkokul ve ortaokul mezunu olan kadınlara (x ̅=87.92) göre; eşi üniversite ve lisansüstü eğitimi olan kadınların (x ̅=91.61) ise eşleri okuryazar olmayan (x ̅=86.07) ve eşleri ilkokul-ortaokul mezunu olanlara göre (x ̅=88.04) cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin daha yüksek seviyede olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Eşinin yaşı 35 yaş ve altında olan kadınların (x ̅=89,10) cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin eşleri 35 yaş üzerinde olan kadınlara göre (x ̅=86,94) daha yüksek seviyede olduğu saptanmıştır (p<0.05). Gelir durumu ve evlilik süresi incelendiğinde iyi gelir durumuna sahip olan kadınların (x ̅=92.15), düşük gelir durumuna sahip kadınlara (x ̅=87.08) göre; 10 yıldan az evli olan kadınların (x ̅=89.36) ise 10 yıl ve üzeri evli olan kadınlara (x ̅=87.14) göre cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin daha yüksek seviyede olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Kadınların gebelik ve düşük sayısına göre CYKÖ-K incelendiğinde; 1-2 kez gebe olan kadınların (x ̅=90.46), 3 ve üzeri gebe olan kadınlara (x ̅=87.4) göre ve hiç düşük yapmayan kadınların ise (x ̅=88.85), 2 ve üzeri düşük yapan kadınlara (x ̅=86.01) göre cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin daha yüksek seviyede olduğu saptanmıştır (p<0.05). Araştırmada son gebelikleri planlı (x ̅=89.03) ve istendik olan (x ̅=89.00) kadınların, gebelikleri plansız (x ̅=85.62) ve istendik olmayan (x ̅=85.43) kadınlara göre; AP yöntem bilgisini yeterli bulan kadınların (x ̅=88.78) ise yeterli bulmayan kadınlara (x ̅=86.44) göre daha fazla CYKÖ-K puan ortalamasına sahip olduğu saptanmıştır (p<0.05). Çalışmamızda modern AP yöntemlerini kullanan kadınların (x ̅=92.93) cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin geleneksel AP yöntemi kullanan kadınlara (x ̅=89.14) göre daha yüksek seviyede olduğu belirlenmiştir. Aile planlaması konusunda şuanda kullandıkları yöntemden memnun olan (x ̅=88.58) ve yöntemi eşi ile birlikte karar veren kadınların (x ̅=88.51) cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin, memnun olmayan kadınlara (x ̅=86.29) ve yöntemi kendisi karar veren kadınlara (x ̅=83.72) göre daha yüksek seviyede olduğu saptanmıştır (p<0.05). Kullanılan AP yöntemine göre ise CYKÖ-K puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05).Sonuç olarak kadınların CYKÖ-K puan ortalamasının yüksek olduğu, cinsel yaşam kalitelerinin eğitim ve eş eğitimi, eşlerinin yaşı, gelir durumu ve evlilik süresi gibi sosyodemografik; gebelik ve düşük sayısı, son gebeliklerinin planlı ve istendik olma durumu gibi obstetrik ve AP bilgisini yeterli bulma, yöntem memnununiyeti ve AP yöntemine karar veren kişi gibi kontraseptif özelliklerden etkilendiği bulunmuştur. Kullanılan AP yöntemi ile CYKÖ-K ölçeği arasında anlamlı bir ilişki olduğu, modern AP yöntemlerini kullanan kadınların cinsel yaşam kalitesi düzeylerinin geleneksel AP yöntemi kullanan kadınlara göre daha yüksek seviyede olduğu tespit edilmiştir.

This descriptive and cross-sectional study was conducted to identify the relationship between the family planning method used by married women of reproductive age in the 18-49 age group and the quality of sexual life. The population of the study consists of married women (N = 7200 people) between the ages of 18-49 who applied to the Şanlıurfa Eyyübiye Gynecology and Obstetrics Hospital Family Planning outpatient clinic between January and December 2019.The number of women to be included in the sample of the study was calculated with the formula used to examine the frequency of the event in cases where the population is known (N = 7200, p = 0.50, q = 0.50, d = 0.05, t = 1.96) and it was found to be a minimum of 365. 933 participants were included in the study. Descriptive and Family Planning Method Information Form and Sexual Quality of Life Questionnaire-Female (SQOL-F) were used as data collection tools. The data were analyzed with the SPSS 22 software program. The obtained data are presented as mean, min-max, percentage distribution, and standard deviation. Since the sample size is over 50, Kolmogorov Smirnov normal distribution analysis and central tendency measurements were used to examine the distribution of the data. As a result of the central tendency measurements, it was found that the data is normally distributed. For this reason, parametric tests were statistically tested at 95% confidence level, and in the analyses, the Independent Sample T Test was used to identify the differences between the pairs of the sexual life quality levels of the participants, and the One-Way Anova Test was used to compare more than two groups. If differences were detected between the groups as a result of the Anova test, the Scheffe Test, one of the post-hoc tests, was used to identify these differences. Cronbach's alpha analysis was conducted to determine the reliability level of the scale used in the study. For the significance of statistical results, the level of error was accepted as 0.05.The average age of the women in the sample was found to be 28.6 ± 5.72, 88.1% graduated from primary school, 74.5% got married over the age of 18, 82.2% married by arrangement, 50.4% had been married for more than 10, and 77.8% live in a nuclear family. It was found that 72.9% of women have had three or more pregnancies, 69.6% of them had a miscarriage, and 90.8% had no abortion history. In addition, it was found that 76.8% of the women had planned and 78.8% had their last pregnancy voluntarily. It was found that all women had information about FP and the FP methods, they had the most knowledge about IUD (17.3%), pills (17.1%), and condoms (16.8%). It was found that 47.1% of the women received information from their relatives/neighbors and 45.1% from health professionals about FP methods. It was found that 77% of women thought that their knowledge on this subject sufficient. It was found that 64.3% of the women used IUD, 13.4% used condoms, and 9.5% used pills. It has been found that 85.3% of the women are satisfied with the FP method they currently use. It was found that 5.6% of the women chose a FP method by themselves and 94.4% with their spouse. The mean SQOL-F score of the women was found to be 88.24 ± 11.00. It was found that there is a statistically significant difference between the mean scores (p <0.05) of the participants according to the education status of the women and their spouses, the age of their spouses, their income level, the number of pregnancies and miscarriages, their last pregnancy being planned and desired, whether they are satisfied with the method they used, and the person who decided on the FP method. It was found that the difference between the sexual life quality levels of women compared to the birth control methods they currently use was statistically significant at the 95% confidence level (t = 7.326; p = 0.000; p <0.05). It was determined that the sexual life quality levels of women who use modern FP methods are at a higher level than women who use traditional FP methods. It was determined that women who have a university or graduate school degree (x ̅=93.02) have higher levels of sexual life quality than those who graduated primary or secondary school (x ̅=87.92); whose spouses have a university or graduate school degree (x ̅=91.61) have higher levels of sexual life quality than those whose spouses are illiterate (x ̅=86.07) and whose spouses are primary or secondary school graduates (x ̅=88.04) (p <0.05). It was found that women whose husbands were 35 years old or below (x ̅=89.10) had higher levels of sexual life quality than women whose husbands were over 35 years old (x ̅=86.94) (p <0.05). When the income status and the duration of marriage are examined, it was found that women with a good income level (x ̅=92.15) have higher levels of sexual life quality than women with a low income level (x ̅=87.08) and women who have been married less than 10 years (x ̅=89.36) have higher levels of sexual life quality than women who have been married for 10 years or more (x ̅=87.14) (p <0.05). When SQOL-F was examined according to the number of pregnancies and abortions, it was found that women who had been pregnant 1-2 times (x ̅=90.46) have higher levels of sexual life quality than women who had been pregnant 3 times or more (x ̅=87.4) and women who have never had a miscarriage (x ̅=88.85) have higher levels of sexual life quality than women who had 2 or more miscarriages (x ̅=86.01) (p <0.05). In the study, it was found that women whose last pregnancies were planned (x ̅=89.03) and desired (x ̅=89.00) have higher SQOL-F averages scores than women whose last pregnancies were unplanned (x ̅=85.62) and unwanted (x ̅=85.43) and women who think their knowledge on FP methods is sufficient (x ̅=88.78) have higher SQOL-F averages scores than women who do not think their knowledge on FP methods is sufficient (x ̅=86.44) (p <0.05). In our study, it was determined that women using modern FP methods (x ̅=92.93) (x ̅ = 92.93) had higher levels of sexual life quality than women using traditional FP methods (x ̅=89.14). In our study, the sexual life quality levels of women who are satisfied with the birth control method they currently use (x ̅=88.58) of those who decided on the method together with their spouse (x ̅=88.51) were found to be higher than those who are not satisfied with the birth control method they currently use (x ̅=86.29) and those who decided on the method by themselves (x ̅=83.72) (p <0.05). According to the FP method used, it was found that there is no statistically significant difference between the SQOL-F average scores (p> 0.05).As a result, it was found that women had high SQOL-F average scores, their sexual life quality is dependent on sociodemographic factors such as education level, spouse education level, age of their spouse, income level, and duration of marriage; on obstetric factors such as number of pregnancies and abortions, whether their last pregnancies were planned or desired; and contraceptive factors such as their satisfaction level about the method, and the person who decided on the FP method. It was found that there is a significant relationship between FP method and the SQOL-F scale, and the sexual life quality levels of women using modern FP methods are higher than women using traditional FP methods.