Üniversite kütüphanelerinde yapay zekâ teknolojilerinin kullanımı: Yeni nesil üç boyutlu uygulamalar

Abstract

Günümüzde, hemen her alanda karşılaşılan teknolojik gelişmelerden olan yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojiler olarak adlandırılan (sanal gerçeklik-VR, artırılmış gerçeklik-AR, karma gerçeklik-MR, genişletilmiş gerçeklik-XR) kavramlar üniversite kütüphanelerinde de kullanılır hale gelmiştir. Üniversite kütüphaneleri, özellikle büyük çoğunu Z kuşağının oluşturduğu kullanıcılarının taleplerini karşılamak ve verdikleri hizmeti daha etkin bir şekilde verebilmek adına yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojileri kullanmaya başlamışlardır.Yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojilerin üniversite kütüphanelerinde kullanılmaya başlamasıyla birlikte kütüphaneciler için birtakım sorular da gündeme gelmiştir. Bu konuların başında, yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojilerin üniversite kütüphanelerinde, kütüphaneci istihdamını olumsuz etkileyip etkilemeyeceği gelmektedir. Üniversite kütüphanelerinde kullanılan ya da kullanılması öngörülen yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojilerin istihdamı olumsuz etkilememesi için üniversite kütüphanecilerine bazı görev ve sorumluluklar düşmektedir. Üniversite kütüphanecilerinin üstlenmesi gereken görev ve sorumlulukların başında; sürekli öğrenmeye açık olma, bilgiyi güncel tutma, günceli ve teknolojiyi takip etme, yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojileri kullanabilir teknik bilgiye sahip olma, gerektiğinde kullanılan yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu uygulamalara yazılımsal olarak müdahale edebilecek teknik bilgiye sahip olma gibi konular gelmektedir.Yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojilerin üniversite kütüphanelerine girmesiyle gündeme gelen bir başka konu, bu teknolojik değişikliklerin üniversite yönetimlerince maliyetli bulunması olmuştur. Üniversite yönetimlerince maliyetli bulunan yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu uygulamalar, kütüphanecilerin alacağı bazı tedbirler ve yapacakları bazı hazırlıklar ile üniversite yönetimleri tarafından kabul edilebilir maliyetlere sahip olabilmektedirler. Maliyeti düşürmek adına yapılacaklardan ilki üniversite kütüphanelerinin açık kaynak kodlu yazılımlar ile uygulama geliştirmeleridir. Açık kaynak kodlu yazılımların düşük maliyetli olması ve programı bilen herkes tarafından kullanılabilir olması maliyeti düşürme konusunda en büyük avantaj olmaktadır. Üniversite kütüphanecilerinden açık kaynak kodlu yazılıma hâkim olup program geliştirebilecek bilgiye sahip olmaları teknik destek için gerekli olan maliyeti bile ortadan kaldırabilir hale gelebilecektir. Yapılan çalışmalar incelendiğinde görülmektedir ki açık kaynak kodlu yazılım ile yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojilerin hâkim olduğu bir uygulama geliştirebilecek kütüphaneci sayısı oldukça azdır. Türkiye'deki üniversite kütüphanelerinde açık kaynak kodlu yazılım ile yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu uygulamaları geliştirebilecek kütüphaneci sayısının az olması ya da hiç olmaması yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojilerin maliyetini düşürememekte ve bu teknolojiler üniversite yönetimlerince maliyetli bulunmaktadır. Tez çalışması ile ilgili Türkiye'deki üniversite kütüphanecilerine uygulanan anket çalışmasının sonuçlarından da anlaşılacağı üzere, üniversite yönetimlerince maliyetli bulunan yapay zekâ ve yeni nesil 3 boyutlu teknolojilere Türkiye'deki üniversite kütüphanelerinde ya az rastlanmakta ya da hiç rastlanmamaktadır.

Today, the concepts called artificial intelligence and new generation 3D technologies (virtual reality-VR, augmented reality-AR, mixed reality-MR, augmented reality-XR), which are among the technological developments encountered in almost every field, have also become used in university libraries. University libraries have started to use artificial intelligence and new generation 3D technologies in order to meet the demands of their users, most of whom are the Z generation, and to provide their services more effectively. With the use of artificial intelligence and new generation 3D technologies in university libraries, some issues have come to the fore for some librarians. At the forefront of these issues is whether artificial intelligence and new generation 3D technologies will negatively affect the employment of librarians in university libraries. University librarians have some duties and responsibilities so that artificial intelligence and new generation 3D technologies used or intended to be used in university libraries do not adversely affect employment. At the beginning of the duties and responsibilities that university librarians should undertake; Subjects such as being open to continuous learning, keeping information up-to-date, following the current and technology, having technical knowledge to use artificial intelligence and new generation 3D technologies, having technical knowledge to intervene in software when necessary, artificial intelligence and new generation 3D applications are coming.Another issue that came to the fore with the introduction of artificial intelligence and new generation 3D technologies into university libraries was that these technological changes were found costly by university administrations. Artificial intelligence and new generation 3D applications, which are found costly by university administrations, can have acceptable costs by university administrations with some precautions and preparations to be made by librarians. The first thing to do in order to reduce the cost is to develop applications with open source software for university libraries. The fact that open source software is inexpensive and can be used by anyone who knows the program is the biggest advantage in reducing costs. If university librarians have knowledge of open source software and have the knowledge to develop programs, it will even be able to eliminate the cost required for technical support.However, when the studies are examined, it is seen that the number of librarians who can develop an application dominated by open source software, artificial intelligence and new generation 3D technologies is quite low. The few or no librarians who can develop open source software and artificial intelligence and new generation 3D applications at niversity libraries in Turkey can not educe the cost of artificial intelligence and new generation 3D technologies, and these technologies are considered costly by university administrations. As it can be understood from the results of the survey study applied to university librarians in Turkey regarding the thesis study, artificial intelligence and new generation 3D technologies, which are found costly by university administrations, are rarely or not encountered in university libraries in Turkey.