Osmanlı askerî teşkilatında kapıkulu süvarileri (XVI-XVII. yüzyıllar)

Abstract

Giriş ve üç bölümden müteşekkil bu çalışmada Osmanlı askerî teşkilatı içerisinde merkezî ordunun önemli bir parçası olan kapıkulu süvarilerinin 16. ve 17. Yüzyıllardaki teşkilatı incelenmiştir. Altı farklı zümreden (sipâhî, silahdâr, ulûfeciyân-ı yemîn, ulûfeciyân-ı yesâr, gurebâ-i yemîn ve gurebâ-i yesâr) oluşan kapıkulu süvarileri bir bütün olarak ele alınmıştır. Giriş kısmında öncelikle kısaca eyalet ordusu ve merkez ordusu hakkında bilgi verilmiştir. İkinci olarak çalışmamızın konusu, ilgili literatür ve kullanılan kaynak türleri ele alınmıştır. Son olarak ise 16. Yüzyıl ortalarından itibaren yaşanan ve çağdaş kaynaklarda `bozulma` olarak tebarüz ettirilen bir takım askerî değişimin mahiyeti izah edilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde kapıkulu süvari teşkilatının teşekkülü ve kapıkulu süvari zümrelerinin nefer kaynakları izah edilmiştir. Yine nefer kaynaklarının çeşitlenmesi ve bu durumun teşkilatı nasıl dönüştürmüş olabileceği tartışılmıştır. İkinci bölümde altı zümrenin farklı tarihlerde hangi gerekçelerle kaç bölüğe taksim edildi; muhtelif tarihlerdeki mevcutları; mevâcib ödemeleriyle ilgili işlemler ve yaşanan gelişmeler; zâbitler ve bunların kimler arasından nasıl seçildikleri; kapıkulu süvarilerinin terfileri; işledikleri suçlar, aldıkları cezalar ve son olarak mütekaid olma şartları ve bürokratik işlemleri ele alınmıştır. Çalışmamızın son bölümünde kapıkulu süvarilerinin teçhizatı ve askerî görevleri; ne tür malî işlerde istihdam edildikleri ve bu istihdam ayrıcalığının neden kaldırıldığı izah edilmiştir.

This study, which consists of an introduction and three chapters, examines the organization of the kapıkulu cavalries in the 16th and 17th centuries. The kapıkulu cavalries was an important unit of the Hassa Army of the Ottoman military organization. It consisted of six different groups (altı bölük); sipâhî, silahdâr, ulûfeciyân-ı yemîn, ulûfeciyân-ı yesâr, gurebâ-i yemîn and gurebâ-i yesâr, and all of these groups were analyzed together. Firstly, brief information about the Provincial Army and Hassa Army was given in the introduction chapter. Secondly, the subject of the study, the literature related to this subject, and the types of sources used in the thesis were discussed. Lastly, the nature of some military changes from the mid-16th century onwards, which was also described as `deterioration` in contemporary sources, is tried to be explained. In the first chapter, the formation of the kapıkulu cavalry organization and manpower resources are explained. Also, the diversification of manpower resources of the organization and how this situation transformed the organization is discussed. In the second chapter, how many partitions the altı bölük were divided into; what was the main ground for this separation; the numbers at different dates; the process of the mevâcib payments; officers and way of their selection; promotions of the kapıkulu cavalries; crimes and punishments; and the bureaucratic procedures for retirement were investigated. In the last chapter, the equipment and military mission of the kapıkulu cavalries; what kind of financial tasks they were employed in and why this privilege was deprived from are explained.