Sulu ve kuru koşullarda çemen (Trigonella foenum-graecum L.) genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, sulu ve kuru koşullarda yetiştirilen farklı orijinli 18 çemen (Trigonella foenum-graecum L.) genotipi ile 2 çemen (Gürarslan ve Çiftçi) çeşidinin Bolu ekolojik koşullarında morfoloji, verim, verim öğeleri ile birlikte bazı kalite kriterlerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışma, 2019 ve 2020 yıllarında Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama alanında Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre tasarlanmıştır. Çalışmada çemen genotip ve çeşitleri arasında incelenen özellikler bakımından istatistiki olarak önemli farklılıklar bulunmuştur. Çemen genotip ve çeşitlerinin önemli özelliklerinden tohum verimi değerleri sulu koşullarda 37,74-142,02 kg/da, kuru koşullarda ise 31,14-141,37 kg/da arasında değişmiştir. Kalite özelliklerinden sabit yağ oranları sulu koşullarda %6,58-9,29, kuru koşullarda ise %5,27-8,42, protein oranları sulu koşullarda %19,96-23,23 ve kuru koşullarda %24,44-30,99 arasında değişmiştir. Diğer kalite özelliklerinden diosgenin oranları sulu ve kuru koşullarda sırasıyla %0,36-1,42 ve %0,57-1,19, trigonellin miktarları ise sırasıyla sulu ve kuru koşullarda %0,23-0,46 ve %0,24-0,48 arasında belirlenmiştir. DPPH, FRAP, toplam fenolik ve flavonoid değerleri sırasıyla %25,59-60,59, 29,59-56,92 mg TE/100 g, 11,76-30,38 mg GAE/100 g ve 6,99-9,10 mg QE/100 g arasında değişmiştir. Çemen genotip ve çeşitlerinde toplmada 11 yağ asiti belirlenmiş ve linoleik, linolenik, oleik ve stearik yağ asitleri major yağ asitleri olarak saptanmıştır. Sulu ve kuru koşullarda çemen genotip ve çeşitleri arasında tohum verimi bakımından PI 568215 ve PI 660995 nolu genotipler, sabit yağ ve diosgenin oranı bakımından PI 215615ve PI 660995 nolu genotipler, ham protein oranları bakımından ise PI 613633 ve PI 302449 nolu genotipler ön plana çıkmıştır. Trigonellin miktarları bakımından ise PI 426973 ve PI 469264 nolu genotipler önerilebilir.

This study was carried out to determine morphology, yield, yield components and some quality properties of different origin 18 fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) genotypes and 2 fenugreek (Gürarslan and Çiftçi) cultivars under irrigated and dryland conditions under Bolu ecological conditions. It was designed according to the split block design in the Randomized Complete Block Design in the Research and Application area of Agriculture Faculty of Bolu Abant İzzet Baysal University in 2019 and 2020 vegetation periods. In the study, statistically significant differences were found among the fenugreek genotypes and cultivars in terms of the examined properties.Seed yield values, which are important characteristics of fenugreek genotypes and cultivars, varied between 37,74-142,02 kg/da under irrigated conditions and 31,14-141,37 kg/da in dry conditions. From the quality properties, fatty oil content was found between 6,58-9,29% under irrigated conditions, 5,27-8,42% under dryland conditions, protein contents were determined between 19,96-23,23% under irrigated conditions and 24,44-30,99% under dryland conditions. Among the other quality properties, diosgenin contents were found between 0,36-1,42% and 0,57-1,19% under irrigated and dryland conditions, respectively. Trigonellin contents were determined between 0,23-0,46% and 0,24-0,48% under irrigated and dryland conditions, respectively. DPPH, FRAP, total phenolic and flavonoid values were found between 25,59-60,59%, 29,59-56,92 mg TE/100 g, 11,76-30,38 mg GAE/100 g and 6,99-9,10, respectively.A total of 11 fatty acids were determined in fenugreek genotypes and cultivars, and linoleic, linolenic, oleic and stearic fatty acids were determined as major fatty acids. PI 568215 and PI 660995 genotypes in terms of seed yield, PI 215615 and PI 660995 genotypes in terms of fatty oil and diosgenin content, and PI 613633 and PI 302449 genotypes in terms of crude protein content came to the fore among the fenugreek genotypes and cultivars under irrigated and dryland conditions. PI 426973 and PI 469264 genotypes can be recommended in terms of trigonellin content.