Bir tanzimat dönemi bürokratı Ahmed Kemal Paşa'nın Osmanlı Devleti dış politikasındaki rolü

Abstract

Diplomasi; devletlerarası ilişkileri şekillendiren, ülkelerin dış politikada ortaya çıkan problemlerini çözmek için kullandıkları, insanlık tarihi kadar eski bir faaliyet alanıdır. Bu yönüyle de tarih boyunca önemli olmuştur. Çalışmada, Tanzimat Dönemi'nin aydın, bürokrat ve diplomat kimliği ile tanınan Ahmed Kemal Paşa'nın son dönem Osmanlı Devleti dış politikası ve dönemin önemli siyasi gelişmelerindeki diplomatlık rolü, geçmişten o güne çözülememiş kadîm anlaşmazlıklardaki etkin devlet adamlığı ve becerisi ele alınmıştır. Ahmed Kemal Paşa; dönemin dış politika denildiğinde şöhretli ve önde gelen isimleri olan Mustafa Reşid Paşa, Ȃli Paşa, Fuad Paşa, Mahmud Nedim Paşa gibi toplumsal bilinirliği ön plana çıkmamış mahcup ve mahfuz bir isimdir. Araştırmanın çıkış noktası bu tespite dayanmaktadır. Paşa; İran Devleti ile olan sınır anlaşmazlıklarında İran nezdinde devleti temsil etmiş, Karadağ hududunun çizilmesi sırasında Karadağ Komiserliği görevinde bulunmuş, Kırım Savaşı'nın tüm hızıyla devam ettiği oldukça çalkantılı bir dönemde Berlin Sefirliği görevini yürütmüştür. Mısır Meselesi ve Bedirhan Bey Meselesi'nde de devletin güvendiği bir bürokrat olarak Mısır ve Cizre'de devleti temsil ederek diplomatik görevlerini başarı ile sonuçlandırmıştır. Çalışmamızda, Osmanlı diplomasisi parametreleri çerçevesinde Ahmed Kemal Paşa'nın, dönemin uluslararası krize yol açan siyasi olaylar ve diplomasiyi ilgilendiren problemli alanlarda oynadığı rol ele alınmıştır. Donanımlı ve çok yönlü bir devlet adamı olarak gördüğümüz Ahmed Kemal Paşa'nın diplomatik görevleri ve icraatları; arşiv belgelerinin, süreli yayınların, kroniklerin, tetkik eserlerin ve literatürün mukayese edilmesi yoluyla ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Ahmed Kemal Paşa, Tanzimat Dönemi, Dış Politika, Diplomasi, Osmanlı-İran İlişkileri, Mısır Meselesi, Bedirhan Bey Meselesi, Kırım Savaşı, Karadağ Meselesi

Diplomacy is a field of activity as old as human history itself, which shapes international relations among countries or states and deals with their foreign policy issues. When considered from this point of view, diplomacy has been important throughout history. In the study, Ahmed Kemal Pasha's, better known as intellectual, bureaucrat and diplomat identity in the Tanzimat Era, foreign policy approaches in the late Ottoman State and his role in the important political developments of the period as a diplomat have been analysed. Also, his successful statesmanship and effective communication skills in disputes that have not been resolved from the early to the late periods of Ottoman have been discussed. When it comes to Ottoman foreign policy, Mustafa Reşid Pasha, Ȃli Pasha, Fuad Pasha or Mahmud Nedim Pasha were known as the best diplomats or statesmen. However, unlike these leading figures, Ahmed Kemal Pasha has been ignored by researchers. The starting point of the thesis is based on this finding. Pasha was appointed to represent the Ottoman State in the best possible way in border disputes with the Iranian State; he served as Montenegrin Commissioner during the drawing of the Montenegrin border; he also served as the Berlin Ambassador during the turbulent years of the Crimean War. He successfully completed his diplomatic missions by representing the state in Egypt and Cizre as a bureaucrat trusted by the state in the Egyptian issue and the Bedirhan Bey rebellion. In our study, within the framework of Ottoman diplomacy arguments, the role played by Ahmed Kemal Pasha in the political events that led to the international crisis and in the problematic areas related to diplomacy have been discussed. The diplomatic missions, activities and performance of Ahmed Kemal Pasha, whom we see as a well-equipped and versatile statesman, have been revealed by comparing and analysing archival documents, periodicals, chronicles and other primary and secondary sources.Keywords: Ahmed Kemal Pasha, Tanzimat Period, Foreign Policy, Diplomacy, Ottoman-Iranian Relations, Egypt Issue, Bedirhan Bey Issue, Crimean War, Montenegro Issue