Obez ve fazla kilolu çocuklarda kaledo oyununun ve sağlık inanç modeline göre hazırlanmış beslenme eğitiminin kilo vermeye etkisinin karşılaştırılması

Abstract

Amaç: Kaledo oyununu Türk kültürüne uyarlamak, fazla kilolu ve obez çocuklarda Kaledo oyununun ve sağlık inanç modeline göre hazırlanmış beslenme eğitiminin kilo vermeye beslenme özyeterliğine, tutumuna ve davranışına etkisini karşılaştırmaktır.Yöntem: Bu araştırma Kaledo oyununun Türkçeye uyarlanması açısından metodolojik; Kaledo oyununun ve Sağlık İnanç Modeline göre hazırlanmış beslenme eğitiminin beslenme özyeterliği, tutumu ve davranışı ile kilo vermeye etkisinin karşılaştırılması açısından ise randomize kontrollü deneysel çalışmadır. Araştırmanın evrenini 2019-2020 eğitim öğretim yılında Hoca Ahmet Yesevi Ortaokulu, Kocatepe Ortaokulu ve Neriman İbrahim Küçükkurt Ortaokulunun 5.6. ve 7. sınıflarında eğitim gören fazla kilolu ve obez öğrenciler oluşturmuştur (n=543). Araştırmada oyun (n=38), eğitim (n=35), kontrol (n=53) olmak üzere üç grup bulunmaktadır. Veriler kişisel bilgi formu, çocuk beslenme öz-yeterlik ölçeği, beslenme tutum ölçeği, beslenme davranış ölçeği ile elde edilmiştir. Araştırma başlangıcında ve sonunda her üç grupta boy ve kilo ölçümleri yapılarak beden kitle indeksi değerleri hesaplanmış ve ölçekler uygulanmıştır.Bulgular: Kaledo oyununun Kapsam Geçerlik İndeksi 0,98'dir. Beslenme öz yeterliği ve davranışı açısından gruplar arası ve grup içi değerlendirmelerde anlamlı bir değişim olmadığı tespit edilmiştir. Bunun yanında grup ile grup ve zaman ana etkileri ve etkileşimi beslenme öz yeterlilik ve davranışı üzerine istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p>0.05). Beslenme tutum puanları gruplar arası farklılık göstermezken, grup içi değerlendirmelerde oyun grubundaki öğrencilerin oyun müdahalesi sonrası öncesine göre daha olumlu beslenme tutumu sergilediği tespit edilmiştir (p<0.05). BKİ'de oyun ve eğitim müdahale sonrası öncesine göre anlamlı değişiklik ortaya çıkmamıştır. Ayrıca zaman ana etkisi ile grup ve etkileşimi beden kitle indeksi üzerine istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. BKİ z skoru değerleri eğitim grubunda eğitim sonrasında öncesine göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Kaledo oyunu Türk toplumunda dil geçerliğini sağlamıştır. Kaledo oyunu öğrencilerin beslenme öz yeterliği ve davranışı ile beden kitle indeksi ve beden kitle indeksi z- skor değerlerinde bir etki yaratmamıştır. Oyun sonrası öğrenciler daha olumlu beslenme tutumuna sahip olmuştur. Sağlık İnanç Modeli doğrultusunda hazırlanan beslenme eğitimi beslenme özyeterliği, tutumu ve davranışı ile beden kitle indeksi değerlerinde bir değişime neden olmamış ancak öğrencilerin BKİ z skor eğitim sonrası öncesine göre düşüş göstermiştir.

Aim: Adapting the Kaledo game to Turkish culture and to compare the effects of the Kaledo game and nutrition education prepared according to the health belief model with the nutritional self-efficacy, attitude and behavior and weight loss in overweight and obese children.Method: This research is methodological in terms of adapting Kaledo game to Turkish culture; It is a randomized controlled experimental study in terms of comparing the effect of Kaledo game and nutrition education prepared according to Health Belief Model on nutritional self-efficacy, attitude and behavior and weight loss. The population of the research constituted in 2019-2020 academic year Hoca Ahmet Yesevi Secondary School, Kocatepe Secondary School and Neriman İbrahim Küçükkurt Secondary School and overweight and obese students in the 5th, 6th and 7th grades (n=543). There are three groups in the study: game (n=38), education (n=35), control (n=53). The data were obtained with a personal information form, child nutrition self-efficacy scale, nutrition attitude scale, and nutrition behavior scale. Scales were applied and body mass index values were calculated by measuring height and weight in all three groups at the beginning and at the end of the study. Result: The Content Validity Index of the Kaledo game is 0,98. It was determined that there was no significant change in the between-group and in-group evaluations in terms of nutritional self-efficacy and behavior. Group and time main effects and interaction were not statistically significant on nutritional self-efficacy and behavior. While the nutritional attitude scores did not differ between the groups, it was determined that the students in the play group exhibited more positive eating attitudes after the play intervention than before, in the in-group evaluations. There was no significant change in body mass index after the game and education intervention compared to the pre-intervention. In addition, the main effect of time and group and interaction were not found statistically significant on body mass index. It was determined that body mass index z-score values were lower in the training group after the training than before.Conclusion: Kaledo game provided language validity in Turkish society. Kaledo game did not have an effect on the nutritional self-efficacy and behavior of the students, and the body mass index and body mass index z-score values. After the game, the students had a more positive eating attitude. Nutrition education prepared in line with the Health Belief Model did not cause a change in nutritional self-efficacy, attitude and behavior, and body mass index values, but the body mass index z-score of the students decreased after the training.