Şizofreni tanılı bireylerde ilaç tedavisi uyumunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Giriş: Şizofreni tanılı bireylerin yarıdan fazlası ilaç tedavisine uyum problemleri yaşamaktadır. Bu problemler belirtilerde, nükslerde, hastaneye yatışlarda, intihar ve suç oranlarında, sağlık hizmeti harcamalarında artışa ve işlevsellik ile içgörüde azalmaya neden olur. Bu kapsamda ilaç tedavisine uyumu etkileyen faktörlerin belirlenmesi çözümlerin üretilmesi için önemlidir.Amaç: Çalışma şizofreni tanılı bireylerin ilaç tedavisi uyumunu etkileyen faktörleri belirlenmek amacıyla tasarlanmıştır.Yöntem: Tanımlayıcı-ilişki arayıcı desende tasarlanmış bu araştırma Kayseri Devlet Hastanesi'ne bağlı Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri'nde Şubat-Haziran 2021 tarihleri arasında 162 şizofreni tanılı birey ile yürütülmüştür. Veriler Kişisel Bilgi Formu, Tıbbi Tedaviye Uyum Oranı Ölçeği, İlaç Tutumu Ölçeği, İç Görünün Üç Bileşenini Değerlendirme Ölçeği, İşlevselliğin Genel Değerlendirilmesi ve Ruhsal Hastalıklarda İçselleştirilmiş Damgalanma Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde frekans ve yüzde analizlerinden, ölçeklerin incelenmesinde ortalama, standart sapma ve Medyan (Q1-Q3) istatistiklerinden, ölçek düzeylerindeki farklılaşmaların incelenmesinde Mann-Whitney U testi ve Kruskal-Wallis testinden faydalanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkinin yönü ve büyüklüğünün belirlenmesi için ise Spearman korelasyon katsayıları kullanılmıştır. Risk faktörlerinin belirlenmesinde Lojistik ve Lineer Regresyon analizleri ve Aşamalı/Adımlamalı (Stepwise) analizi kullanılmıştır. Anlamlılık değeri p<0,05 olarak belirlenmiştir.Bulgular: Şizofreni tanılı bireylerin ilaç tedavisine uyum puanı ortalaması 7,278±1,896'dir. Hastaneye yatış öyküsü bulunmayan (p=0,026), hastaneye yatış sayısı beşten az olan (p=0,010), randevulara düzenli gelen (p=0,016), hastalığın iyileşeceğine inanan (p<0,001), sağlık profesyoneliyle iletişimini `iyi` olarak algılayan (p=0,021), ilaçları reçete edildiği gibi kullanan (p=0,002), ilaç yan etkisi yaşamayan (p=0,016) ve ilaçlarını kendi isteğiyle bırakmayan (p=0,029) şizofreni tanılı bireylerin ilaç tedavisine uyum puanı daha yüksektir. Ek olarak ilaç tutumu olumlu (p<0,001), içgörü (p=0,004) ve işlevsellik düzeyi yüksek (p<0,001), içselleştirilmiş damgalama düzeyi düşük olanların (p<0,001) da ilaç tedavisine uyum puanı daha yüksektir. Şizofreni tanılı bireylerde ilaç tutumu (p<0,001; ß=0,337), içselleştirilmiş damgalama düzeyi (p<0,001; ß=-0,038), randevulara düzenli gelme durumu (p=0,048; ß=0,820), iyileşeceğine inanma (p<0,001; ß=1,845) ve ilaçları reçete edildiği gibi kullanma (p=0,007; ß=2,145) faktörleri ilaç tedavisine uyum için risk faktörleridir.Sonuç: Şizofreni tanılı bireyler ilaç tedavisine uyum problemleri yaşamaktadır ve ilaç tedavisine uyum çok bileşenlidir. Bu noktada psikiyatri hemşirelerinin; ilaç tedavisine uyum problemleri konusunda riskli grupların belirlenmesi, ilaç tedavisine uyum problemlerini erken tanılaması, ilaç tedavisine uyumu destekleyecek müdahaleleri planlaması önerilmektedir. Gelecek çalışmalar daha geniş örneklem ile, farklı değişken ve desenlerde, ilaç tedavisine uyum problemlerini çok yönlü değerlendirmeyi sağlayan ölçüm araçlarının geliştirilmesine odaklı tasarlanmalıdır.Anahtar kelimeler: ilaç tedavisine uyum, psikiyatri hemşiresi, şizofreni, toplum ruh sağlığı merkezi

Introduction: More than %50 of individuals diagnosed with schizophrenia experience medication adherence problems. These cause an increase in symptoms, relapses, hospitalizations, suicide and crime rates, healthcare service expenditures and a decrease in functionality and insight. In this context determining the factors affecting medication adherence is crucial for generating solutions. Purpose: We designed the study for the purpose of determining the factors affecting medication adherence in individuals diagnosed with schizophrenia. Method: We conducted the descriptive-correlational study with 162 individuals diagnosed with schizophrenia and collected the study data via the Personal Information Form, The Medication Adherence Rating Scale, The Drug Attitude Inventory, The Schedule for Assessment of Insight, The General Evaluation of Functionality and Internalized Stigma in Mental Illnesses Scale. We used frequency and percentage analyzes, mean, standard deviation, median (Q1-Q3) statistics in the analysis of the scales, and the Mann-Whitney U test and the Kruskal-Wallis test in the analysis of the differences in the scale levels. Spearman correlation coefficients were used to determine the direction and size of the relationship between the variables. We used Stepwise analysis to determine the risk factors. In evaluation of the data set the significance value at p<0,05. Findings: The mean medication adherence score of the individuals diagnosed with schizophrenia was 7.278±1.896. The individuals diagnosed with schizophrenia who had no history of hospitalization (p=0,026), less than 5 hospitalizations (p=0.010) came to the appointments regularly (p=0,016), believed that they might heal (p<0,001), defined their communication with healthcare professionals as `good` (p=0,021), took medicine as soon as it was prescribed (p=0,002), had no side effects of medication (p=0,016) and did not discontinue medication willingly (p=0,029) had higher medication adherence scores. Also those who had a positive medication attitude (p<0,001), a higher level of insight (p=0,002) and functionality (p<0,001) and a lower level of internalized stigma (p<0,001) had higher medication adherence scores. In individuals diagnosed with schizophrenia; medication attitude (p<0.001; ß=0.337), level of internalized stigma (p<0.001; ß=-0.038), coming to the appointments regularly (p=0.048; ß=0.820), believing in healing (p<0.001; ß=1,845) and taking medicine as soon as it is prescribed(p=0.007; ß=2.145) are risk factors for medication adherence.Conclusion: Individuals diagnosed with schizophrenia experience medication adherence problems and this has multiple components. At this point it is recommended for psychiatric nurses to determine risky groups for these problems, identify medication adherence problems early and plan interventions to support medication adherence. Keywords: medication adherence, psychiatric nursing, psychiatric nurse, schizophrenia, community mental health centers