Türk dilinde müzik terimleri

Abstract

Bu çalışma tarihi Türk yazı dillerinde kullanılan müzikle ilgili terimleri tespit edip değerlendirmek üzere hazırlanmıştır. Tez kapsamında, Köktürk, Uygur, Karahanlı, Harezm, Memlük-Kıpçak, Çağatay, Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi dönemlerine ait, çalışmanın amacına uygun eserlerle konuyla ilgili ulaşılabilen her türlü akademik çalışma taranmış ve elde edilen malzeme tasnif edilerek incelenmiştir. Türkçede müzik terimlerinin varlığı, gelişim ve değişiminin izlenebilmesi için, tarihsel süreçte kullanılan terimlerin bir araya getirilerek topluca görülüp değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Müzik terimleri ifadesi ile müzik aleti, müzisyen, müzik makamları, tören, dans anlamındaki kelimeler, müziğin temel unsuru olan ses ve ses ile ilişkili kelimeler kastedilmektedir. Tezin ilk bölümünde, Köktürk, Uygur, Karahanlı, Harzem, Kıpçak, Çağatay, Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi dönemlerindeki müzik kültürü tarihi hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, tarihi Türk yazı dillerine ait eserlerde belirlenen müzik terimlerinin bulunduğu yerler kısaltmalarla belirtilerek ve kaynakçada gösterilerek bağlamdaki yerinin anlaşılması için terimlerin yer aldığı cümleler, mısra veya beyitlerle birlikte yazılmış ve madde başları alfabetik olarak sıralanmıştır. Üçüncü bölümde, tespit edilen müzik terimlerinden Türkçe olanlarının kökenbilimsel incelemesi yapılmıştır. Bu bölümde 12 adet kökenbilimsel sözlükten faydalanılmış, alandaki önemli bilim insanlarının görüşleri kaynak gösterilerek verildikten sonra, son olarak yazarın görüşleriyle birlikte açıklanmıştır. Sonuç bölümünde tezin geniş bir değerlendirilmesi yapılmış, çalışmadan edinilen kazanımlar, alana katkıları belirtilerek ve öneriler yapılarak tez sonlandırılmıştır. Çalışmanın sonunda terimsel dizin yer almaktadır.

This study was prepared to identify and evaluate the terms related to music used in historical Turkic written languages. Within the scope of the thesis, works belonging to the periods of Kokturk, Uighur, Karakhanid, Khwarezm, Mamluk-Kipchak, Chagatai, Old Anatolian Turkish and Ottoman Turkish, which are suitable for the purpose of the study, and all kinds of academic studies that can be accessed on the subject were scanned and the material obtained was classified and analyzed. In order to trace the existence, development and change of musical terms in Turkish, it is important to bring together the terms used in the historical process and evaluate them collectively. The term `musical terms` refers to words meaning musical instruments, musicians, musical modes, ceremonies, dances, and words related to sound and sound, which are the basic elements of music. In the first part of the thesis, information about the history of music culture in Kokturk, Uighur, Karakhanid, Khwarzem, Kipchak, Chagatai, Old Anatolian Turkish and Ottoman Turkish periods is given. In the second part, the places where the music terms are found in the works belonging to historical Turkic written languages are indicated with abbreviations and shown in the bibliography, and the sentences, verses or couplets containing the terms are written together with the sentences, verses or couplets in order to understand the place of the terms in the context and the bullet points are listed alphabetically. In the third section, an etymological analysis of the Turkish music terms was conducted. In this section, 12 etymological dictionaries were utilized, the opinions of important scientists in the field were cited and finally explained together with the author's opinions. In the conclusion section, a broad evaluation of the thesis is made, and the thesis is concluded by stating the gains gained from the study, its contributions to the field and making suggestions. There is a terminological index at the end of the study.