İlham ile ilgili rivayetlerin tahlili

Abstract

İslam kaynaklarında ilhâm bilgisinin varlığı, vukuû ve bilgi değeriyle ilgili birçokdeğerlendirme yapılmış, neticede bu noktada muhtelif tartışmalar meydana gelmiştir.`Allah tarafından bir kısım bilgi, düşünce veya meyillerin varlıklara ilka' olunması`şeklinde tanımlanan ilhâm kavramına benzer olarak literatürde, `Keşf, Hads,Basiret/Feraset, Ledün, Vârid, Marifet` gibi birçok kavrama yer verilmiştir. Ayrıcailhâm kavramının vahiy kavramıyla da bir anlam ilişkisi bulunmaktadır.İslami İlimler alanında güvenilir bilgi kaynakları `akıl, duyular ve haber-i sadık`şeklinde tayin edilmiştir. Bunlara ek olarak sûfilerin büyük bir bölümü bazı noktalardailhâm bilgisini güvenilir bir kaynak olarak kabul etmişlerdir. Hatta bir takım kişiler veekoller bu görüşü daha da ileri götürerek ilhâm bilgisini vahiy bilgisi gibi mutebersaymışlardır. Bunların dışında kalan cumhur ulema tarafından ilhâm bireylerinkendileri için `kontrollü kullanılabilecek yardımcı bilgi` olarak kabul edilmiştir. AyrıcaKur'an ve sünnetle mukayese edildiği takdirde `içtihad bilgisi` gibi sadece tecrübeyaşayan kişiyi bağlayacağı belirtilmiştir.Ulemanın ortaya koydukları bu görüşlerin delillendirmelerinin arka planındabaşta bazı ayetler olmak üzere, Hz. Peygamber'den ve sahabeden aktarılan rivayetlerde bu konudaki açıklamalara temel olmuştur. Kaynaklarda doğrudan `ilhâm` lafzınınyer aldığı veya mana olarak ilhâmın kastedildiği birçok rivayet mevcuttur. Rivayetleriniçerisinde muteber kabul edebileceğimiz nakiller olmakla beraber, ihtiyatlayaklaşılması gereken rivayetlerde mevcuttur. Rivayetlerin anlam muhtevalarındaPeygamberlere yapılan ilhâmların bireyler için sahih bilgiler ifade ettiği görülmektedir.Bunun dışında kalan ilhâmların ise genel-geçer bir bilgi ifade etmediği anlaşılmaktadır.Anahtar Kavramlar: Bilgi, İlhâm, İslami İlimler, Keşf, Rivayet, Vahiy

Many evaluations have been made about the existence, occurrence and value ofknowledge of inspiration in Islamic sources, and as a result, various debates have occurredat this point. Similar to the concept of inspiration, which is defined as `the initiation ofsome knowledge, thoughts or inclinations into beings by Allah`, many concepts such as`Kashf, Hads, Prudence/Foresight, Ledun, Vârid, Merit` are included in the literature. Inaddition, the concept of inspiration has a meaning relationship with the concept ofrevelation.Reliable sources of information in the field of Islamic Sciences are designated as`reason, senses and faithful news (message of prophets)`. In addition to these, most of theSufis accepted the knowledge of inspiration as a reliable source at some points. In fact,some people and schools have taken this view even further and considered the knowledgeof inspiration as valid as the knowledge of revelation. Apart from these, it has been acceptedas `supplementary information that can be used in a controlled way` for the inspiredindividuals by the ulama. In addition, it is stated that if compared with the Qur'an and theSunnah, it will only bind the person who has experienced it, like `ijtihad knowledge`.In the background of the proofs of these views put forward by the ulama, especiallysome verses and the narrations conveyed from the Prophet and the Companions have alsobeen the basis for the explanations on this subject. There are many narrations in the sourcesthat the word ` ınspiration` is directly included or the meaning of inspiration is meant.Although there are transmissions that we can accept as reliable among the narrations, thereare narrations that should be approached with caution. In the semantic content of thenarrations, it is seen that the inspirations made to the Prophets express authenticinformation for individuals. It is understood that the inspirations other than this do notexpress a general-valid information.Keywords: İnformation, Inspiration, Islamic Sciences, Kashf, Narration,Revelation.