Ceza muhakemesinde basit yargılama

Abstract

Günümüzde suç sayısı ve çeşitliliğindeki artış ceza adalet sistemleri açısından ciddi bir iş yükü oluşturmaktadır. Bu iş yükü, ceza adaletinin makul sürede sağlanmasını zorlaştırmakta ve böylece ceza adalet sistemlerinin etkinliğini azaltmaktadır. Ceza siyasetine dair normlarda gerçekleştirilecek hukuk reformları ve ceza adalet sistemini oluşturan mekanizmada gerçekleştirilecek yargı reformlarıyla bu olumsuzlukla mücadele edilmektedir. Son dönemde öne çıkan hukuk reformlarından biri de ceza uyuşmazlıklarının çözümünde klasik muhakeme süreçlerine dair belirli aşamalarının atlanması, sürelerin kısaltılması ve temel güvenceler ihlal edilmeksizin yargılamaların daha az resmî hale getirilmesiyle oluşturulan özel muhakeme usullerinin benimsenmesidir. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin R (87) 18 sayılı kararında da tavsiye olunan bu özel usullerin mukayeseli hukukta pek çok ülke tarafından farklı isim ve usullerle kabul edildiği görülmektedir.Ülkemizde anılan kapsamda bir hukuk reformu olarak 7188 sayılı Kanun'la 5271 sayılı CMK'nın 251 ve 252. maddeleri yeniden düzenlenmiş ve basit yargılama usulü adıyla kovuşturma evresine alternatif yeni bir özel muhakeme usulü benimsenmiştir. Basit nitelikte kabul edilen suçlarda duruşmadan feragat edilerek, mahkemelerin iş yükünün hafifletilmesi ile basit suçlara ayrılan emek ve zamanın azaltılmasının hedeflendiği bu usul, mülga 1412 sayılı CMUK'ta düzenlenen sulh ceza hâkiminin ceza kararnamesine dair hükümlerle yakın benzerlik göstermektedir. Kovuşturma evresine özgü, klasik yargılamaya alternatif, sanık ve katılanın zımni muvafakatine dayalı, mahkemenin takdiriyle uygulanan, istisnai nitelikte bir özel ceza yargılaması olan basit yargılama usulünün uygulamada pek çok yargı kararına konu olduğu, hakkında telif olunan eserlerde müesseseye dair bazı hususlarda fikir ayrılıklarının bulunduğu anlaşılmaktadır. Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan İnsan Hakları Eylem Planı'nda kapsamının genişletilmesinin hedeflendiği zikredilen basit yargılama usulünün teorik ve pratik açıdan incelenmesi, sorunların tespiti ile uygulama ve mevzuata dair bazı çözüm önerilerinin getirilmesi sayesinde uygulama, öğreti ve dolayısıyla ülkemiz ceza adalet sisteminin etkinliğine katkı sunulması amaçlanmaktadır.Çalışmamızda basit yargılama usulü, terimi, hukuki niteliği, amacı, mukayeseli hukuktaki örnekleri, tarihsel gelişimi, uygulanma şartları ve biçimi, bu usulde verilen karara itiraz, benzer kurumlar ve adil yargılanma hakkı ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararında geliştirilen ölçütlerle olan ilişkisi ve zaman bakımından uygulanması hususlarında detaylı olarak incelenmektedir.

The increase in the number and variety of crimes creates a severe workload on criminal justice systems in today's world. This workload makes it difficult to provide criminal justice in a reasonable time and thus decreases the efficiency of criminal justice systems. There are efforts to combat with negativities through the legal reforms in regard to norms of crime politics and judicial reforms to be realized within the mechanism constituting the criminal justice system. One of the legal reforms that has become prominent in the recent period is the adoption of special procedure principles, which are formed by skipping certain stages of the traditional proceedings in the resolution of criminal disputes, shortening the deadlines, and making the proceedings less formal without violating the fundamental guarantees. It is seen that these special procedures, which are also recommended in the resolution R (87) 18 of the Committee of Ministers of the Council of Europe, have been adopted by many countries under different names and procedures in comparative law.In our country, Articles 251 and 252 of the Code of Criminal Procedure numbered 5271 were amended with the Law No. 7188, and a new special procedure has been adopted as an alternative to the prosecution phase, which is called as simple trial procedure within the scope of aforementioned legal reform. This procedure, which aims to reduce the workload of the courts and the allocated effort and time to petty crimes by waiving the hearing in crimes that are considered to be summary offences in nature, closely share similarities with the provisions of the penal decree of judge sitting at criminal court of peace, which was issued in the abolished Criminal Procedure Code numbered 1412. It is understood that the simple trial procedure, which is an exceptional special criminal procedure specific to the prosecution stage, an alternative to the traditional trial, based on the tacit consent of the accused and the participant, implemented upon the discretion of the court, is the subject of many judications in practice, and that there are divergences over some issues about the institution in the copyrighted works.It is aimed in the Human Rights Action Plan prepared by the Ministry of Justice, to contribute to the effectiveness of the criminal justice system in our country through theoretical and practical examination of the simple trial procedure, which is aimed to be broadened in terms of scope, the determination of the problems and the introduction of some solution proposals regarding practice and legislation.In our study, simple trial procedure is elaborated in terms of its concept, legal nature, goal, examples within the comparative law, its historical development, implementation terms and forms, objections to a judgment constituted through this procedure, similar institutions and the right to a fair trial, its relationship with the standards developed in the resolution of European Court of Human Rights and its implementation within the scope of timeline.