Suat Hayri ÜRGÜPLÜ'nün hayatı ve siyasi faaliyetleri (1903-1981)

Abstract

Bu tez çalışması Türk siyasetinde önemli bir isim olan Suat Hayri Ürgüplü'nün yaşam öyküsü ile siyasi faaliyetlerini incelemektedir. 1903 yılında Mustafa Hayri Efendi'nin oğlu olarak Şam'da dünyaya gelen Ürgüplü, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdikten sonra çeşitli görevlerde bulunmuş ve 26 Mart 1939'da yapılan seçimlerde Kayseri Milletvekili olarak seçilmiştir. 1942 yılında CHP İstanbul Parti Başkanlığı'na getirilen Ürgüplü, 1943 yılında II. Saraçoğlu Hükümeti'nde Gümrük ve Tekel Bakanlığı vazifesini üstlenmiştir. 1946 yılına gelindiğinde adı bazı yolsuzluk iddialarına karışmış, Meclis soruşturmasının ardından Yüce Divan'a verilmiştir. 5 Ekim 1948 tarihine yapılan duruşmada beraat etmiştir. 1950 seçimlerinde DP listesinden Bağımsız Kayseri Milletvekili olarak seçilmiştir. 1952 yılında Büyükelçilik vazifesine atanan Suat Hayri Ürgüplü, 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi'ne kadar bu görevde kalmıştır. Daha sonra oluşturulan Cumhuriyet Senatosu'nda AP listesinden Bağımsız Kayseri Senatörü olarak yer almış ve Senato'nun ilk başkanı olarak seçilmiştir.16 Şubat 1965 tarihinde 28. hükümetin çekilmesi ile Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından hükümeti kurmakla görevlendirilmiş ve 10 Ekim 1965 seçimlerine kadar Başbakanlık yapmıştır. 1966 yılında Cumhurbaşkanlığı kontenjanından senatörlüğüne devam eden Ürgüplü, 1972 yılına gelindiğinde tekrar hükümeti kurmakla vazifelendirilmiştir. Hazırladığı kabine listesinin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından reddedilmesi ile görevini tamamlayamamıştır. Senatörlüğü 13 Haziran 1972'de sona eren Ürgüplü 26 Aralık 1981'de İstanbul'da vefat etmiştir.

This research has analyzed the life story of Suat Hayri Ürgüplü who is a substantial person in Turkish politics and his political actions. Ürgüplü, born in Damascus, in the year of 1903 as a son of Mustafa Hayri Efendi, hold several duties and became deputy of Kayseri on 26 March 1939 after he graduated from İstanbul Univercity, faculty of law. Ürgüplü, became the president of İstanbul CHP also took in charge of ministy for customs and monopolies in II. Saraçoğlu Government in 1942. In 1946, he was involved same allegations of corruption and he was sent to the supreme court after parlimentary inquiry. He was acquitted in trial, organized on 5 October 1948. He was elected as independent Kayseri president from DP list. Suat Hayri Ürgüplü, appointed to the duty of embassador, had remained in office until the military coup on 27 Mayıs 1960. Afterwards, he took part as indepentent Kayseri Senator from AP list in Republic Senate and was chosen as the first president of senate. He was charge with forming a government by Prisend Cemal Gürsel after 28. Government retired from Office on 16 February 1965 and he had been prime minister until te election 10 October 1965. Ürgüplü, proceeded to senate from president quota was appointed to duty of president once again in 1972. After his cabinet list was rejected by President Cevdet Sunay, he was not able to achive his duty. Ürgüplü, whose senate finished, deceased in İstanbul on 26 December 1981.