Salnamelere göre II. Abdülhamid Dönemi'nde Manastır vilayetinde eğitim öğretim faaliyetleri

Abstract

Osmanlı Devleti'nin modernleşme sürecinde eğitim kurumlarının önemi büyüktür. Devletin yenileşme çabaları içinde oluşturdukları yeni sistemlerin temelini eğitim oluşturmuştur. II. Abdülhamid, kendi döneminden önce var olan eğitim kurumlarını yaygınlaştırmakla beraber yeni eğitim kurumları da açmıştır. Eğitim kurumlarının yaygınlaşmasının yanı sıra eğitimin teşkilatlanması ve bu teşkilatlanmanın vilayetlere kadar ilerlemesi büyük ölçüde bu dönemde gerçekleşmiştir. Bu teşkilatlanma eğitim kurumlarının gelişmesinde ve yaygınlaşmasında büyük rol oynamıştır. Çalışmamızda eğitimin yaygınlaşıp geliştiği dönem olan II. Abdülhamid Dönemi eğitim kurumları ve teşkilatları, Osmanlı Devleti'nde önemli bir konuma sahip olan Manastır Vilayeti üzerinden incelenmiştir. Aynı zamanda Vilayetin eğitim tarihi üzerine yapılan araştırmalara katkı sunmak amacıyla araştırma konusu olarak belirlenmiştir. Çalışmada öncelikli olarak Osmanlı Devleti'nde eğitimin geçirdiği dönüşümler, modernleşme çabası içerisinde yeni kurulan eğitim kurumları kısaca anlatılmış, daha sonra Manastır Vilayetinin tarihsel gelişimi, idari taksimatı, nüfus bilgileri aktarılmaya çalışılmıştır. Sonraki bölümlerde II. Abdülhamid Dönemi'nde Manastır Vilayetinde bulunan maârif teşkilatı, bu teşkilattaki görevliler, vilayetteki mektepler, idâdîler, rüşdiyeler, ibtidâî ve sıbyan mektepleri, dârülmuallimîn, sanayi mektepleri, medreseler ve ayrıca vilayette bulunan gazeteler ve matbaalar tespit edilip aktarılmaya çalışılmıştır. Çalışma hazırlanırken çoğunlukla ana kaynak olarak Maârif Salnâmeleri, Devlet Salnâmeleri, Vilayet Salnâmeleri ve Arşiv Belgelerinden yararlanılmıştır.

Educational institutions are of great importance within the modernization period of Ottoman Empire. Education underlies the basis of the new systems carried out by the government during the rejuvenation. Abdülhamid II opened novel educational institutions as well as popularizing already existing educational institution before his own period. Organization of educational institutions and its extension to the province as well as the popularization of the educational institutions took place during this period. This organization has an immense role in improving and popularizing of educational institutions. In our study, educational institutions and organizations of Avdülhamid II period when the education was popularized and improved have been analyzed in terms of Bitola Province which had an important position within the Ottoman period. Moreover, it has been determined as a research topic to help researches executed on the history of Bitola. In this study, first of all, transformations that the education went through in Ottoman Empire, newly set educational institutions have been explained in short, then the historical development of Bitola province, administrative divisions and population information have been tried to be conveyed. Within the other sections, educational organization found in Bitola Province, staff in this organization, schools in the province, high schools, secondary schools, primary schools, dârülmuallimîn, industry schools, madrasahs, and also newspapers and printing houses found in province have been detected to be explained. Whilst preparing this study, mostly the sources such as Educational Annuals, Government Annuals, Province Annuals and Archive documents have been utilized.